Piaget, Vigotsky, Karmiloff-Smith, Bruner, Skinner, Noam Chomsky, William Labov, Bernstein, Fishman, Mackey, Hymes, Bronckart

Jean Piaget, suitzar herritarra, 1896an jaio eta 1980an hil zen. Bere ikerketetan, Piagetek garapen-aldi edo -fase desberdinak identifikatu zituen, eta asimilazioa eta egokitzapena nabarmendu zituen bere teorian. Lau fase epistemologikoko sekuentzia bat definitu zuen, normalean fase kognitibo gisa ezagutzen direnak:

1. Fase sentsoriomotorra.

2. Eragiketa aurreko fasea.

3. Eragiketa zehatzen fasea.

4. Eragiketa formalen fasea.

Lev S. Vigotsky. Bielorrusiarra. Nabarmen lagundu zuen haurren garapenaren arloan. "Hurbileko Garapen Arloari" buruzko teoria haur batek heldu baten laguntzarekin dagoeneko dituen eta ikas ditzakeen trebetasunei buruzkoa da. Kontzeptu honek bi maila ditu: egungo garapen-maila, haurrak modu independentean lan egiten duenean, eta garapen potentzialaren maila, haurrak heldu baten orientazioa edo laguntza jasotzen duenean. Bi maila horien arteko aldeari "Hurbileko Garapen Zona" esaten zaio. Heldu batek edo ikaskide batek haurraren eta zereginaren arteko bitartekari gisa jarduten duenean, "aldamioa" esaten zaio. Jerome Brunerrek ere sakon aztertu zuen kontzeptu hori. Vigotskyk hizkuntzaren garapenaren eta pentsamenduaren arteko harremana ere aztertu zuen "Pentsamendua eta Hizkuntza" lanean, eta ahozko hizkuntzaren garapenaren eta kontzeptu mentalen eskurapenaren arteko lotura nabarmendu zuen. Horrek esan nahi du hasieran gizabanakoarenak ez ziren baina kolektibitatean integratzen diren kultura-tresnak barneratu behar direla.

Jerome Bruner, 1915ean New Yorken jaiotako psikolinguista estatubatuarra, oso garrantzitsua izan zen psikologia kognitiboaren sustapenean. Bere ekarpenen artean, Aurkikuntzaren Ikaskuntzaren teoria kognitiboa (ingelesez, Discovery Learning) nabarmentzen da, The Process of Education (1960) liburuan aurkeztu eta Toward a Theory of Instruction (1966) liburuan garatu zuena. Ikasleak era aktiboan ikasten du, ez da subjektu pasiboa, ekintza pedagogikoaren protagonista baizik; ez dakienari buruz galderak egiten ditu eta hipotesiak formulatzen ditu: informazioa buruz ikasi beharrean, dakiena egituratzen du eta beste kontzeptu batzuekin loturak sortzen ditu; akatsak egiten direnean, akats horietatik ikasten da, berriro ez egiteko; ikaslea galdurik sentitzen denean, beti izaten du irakaslea ondoan, "aldamio pedagogikoa" deitu ohi zaion lana eginez; ikaslearen motibazioa areagotzen da honela, jakin-mina piztuz.

Burrhus Frederic Skinner, 1904an jaioa. Psikolinguista estatubatuar honek psikologia konduktistaren esparruan bere eragina utzi zuen.

Noam Chomsky, 1928ko abenduaren 8an Estatu Batuetan jaioa, bere eragin handiko hizkuntzalaritzagatik da ezaguna. Hizkuntzaren bere teoria innatistaren arabera, hizkuntzarako gaitasuna jaiotzetikoa da gizakiongan. Chomskyk "hizkuntzaren organo" baten eta gramatika unibertsal baten existentzia proposatzen du. Giza zientzietan egindako ekarpenek XX. mendeko zientzialaririk nabarmenetako bat bihurtzen dute.

William Labov, 1927ko abenduaren 4an New Jerseyn jaioa, soziolinguistika kuantitatiboaren aitzindaria da. Bere lana ingeles afroamerikarrean zentratzen da eta nola pertsonek beren bizitzak egituratzen dituzten narratiben bidez.

Basil Bernstein Londresen jaio zen 1924ko azaroaren 1ean eta 2000ko irailaren 24an hil zen. Hezkuntzaren soziologian nabarmendu zen eta hizkuntzaren eta gizartearen arteko harremana aztertu zuen, batez ere kodeen eta portaera moduen testuinguruan.

Joshua Fishman, 1926ko uztailaren 18an jaiotako estatubatuar judua, hizkuntzaren soziologian, hizkuntza plangintzan, hezkuntza elebidunean eta etnologian aditua da.

William Francis Mackey (Montreal, Quebec, 1918-2014), Soziolinguista ospetsua, elebitasunean eta hizkuntza-politikan aditua. Hizkuntza sistema konplexua duten gizarteak aztertu zituen, hizkuntza anitzak dituztenak, beren hizkuntzen artean gatazkak izan ditzaketen gizarteak, elkarbizitza zaila dutenak, haien artean lehiaketa izan dezaketenak. Kanadako egoera gizarte mota horren erakusgarri izan daiteke; izan ere, egile honek Quebec aldean frantsesaren eta ingelesaren arteko tentsioak aztertu zituen. Ekolinguistikaren alorrean aritu zen, gizarte baten eta bere kulturaren eta ingurunearen arteko harremana aztertuz. Berez, "ecolinguistics" dermio akademikoa erabili da Einar Haugen (The Ecology of Language, 1972) edo Peter Mühlhäusler-en (Linguistic Ecology: Language Change and Linguistic Imperialism in the Pacific Region, 1996) teoriak izendatzeko, baina egia esan, "ekolinguistika" kontzeptua gehien bat bi autore horiei dagokien arren, William Francis Mackey soziolinguista izan da Haugenen teoriak sakondu dituena (The Ecology of Language, 1980), eta gure artean gehien zabaldu dituena Miquel Siguán soziolinguista katalandarrarekin egin dituen lanengatik (Educación y Bilingüismo, 1986). Bestalde, adi egon behar dugu William F. Mackey soziolinguista ia izen bereko beste egile batekin ez nahasteko. William Joseph Mackey izenekoaz ari gara (Charlottetown, Prince Edward Island, 1915-1995). Pertsonaia ospetsu hau ere Kanadan jaio zen, baina Bhutanen bizi izan zen hil arte. Apaiz jesuita (josulagundikoa), misiolaria, irakaslea eta hizkuntzalaria izan zen. Bhutango hizkuntza politikan eragin handia izan zuen, ingelesa eta dzongkha (bertako hizkuntza) eskolan eta gizartean uztartzen lagundu baitzuen, Bhutanen egin zituen hezkuntza eta hizkuntza proiektuen bidez. Kointzidentziak benetan ezohikoak dira: bi Mackey-tar hauek hizkuntza eta hezkuntza landu zituzten (motibazio eta testuinguru ezberdinetan, bata Soziolinguistikaren arloan, bestea Elizarenean), biak kanadarrak (baina lurralde ezberdinetan jaioak), garaikideak izan ziren (baina bata Europan eta Estatu Batuetan bizi izan zen, eta bestea Bhutanen), biek ia izen bera zuten, hainbeste kointzidentziarekin normala da biak nahastea iturri ez-akademiko batzuetan, eta horregatik, hain zuzen ere, komeni da adi egotea biak ez nahasteko.

Dell Hymes, hizkuntzalari eta antropologo estatubatuar ospetsua, 1927ko ekainaren 7an jaio zen Oregonen (AEB) eta 2009ko azaroaren 13an hil zen. Soziolinguistikaren eta hizketaren etnografiaren inguruan egin zuen lan. Hymesek "komunikazio-konpetentzia" kontzeptua garatu zuen, eta horrek Chomskyren hizkuntza-gaitasunari buruzko ikuspegia zabaldu zuen, komunikazioaren alderdi sozialak eta kulturalak barne hartzen baitzituen. Hizkuntzalari honek "hizketa" terminoa ere sortu zuen, komunikazioa testuinguru errealetan aztertzeko unitateak aipatzeko, hizkuntza bere testuinguru sozial eta kulturalean aztertzearen garrantzia azpimarratuz. Gainera, Hymesek hitz egiteko gaitasunaren, pertsonen arteko harremanen eta mundua ulertzeko moduaren arteko harremana bilatu zuen, hitz egiteko eta pentsatzeko moduak lotura estua duela nabarmenduz. Hizkuntzalaritzan eta antropologian egindako lanak eta ekarpenek eragin handia dute komunikazioaren eta hizkuntzaren azterketan, bereziki kultura- eta gizarte-testuinguruetan.

Jean-Paul Bronckart (1946-) Hizkuntzen Didaktikako irakasle nabarmena izan zen Genevako Unibertsitatean (Suitza). Humanitateen eta gizarte-zientzien epistemologian ikerketak egin zituen, hizkuntzaren analisian, hizkuntzaren eskuratze-prozesuetan eta hizkuntzen ikasketa didaktikoetan zentratuz. 1985ean argitaratutako "Activité langagière, textes et discours" bere lanik nabarmenenak hizkuntza-jardueraren eta testu eta diskurtsoen gaia jorratzen du. Guztira, 500 argitalpen zientifiko baino gehiago idatzi zituen Bronckartek, eta bere eragina EHUk bere lan bat euskaratzera ere hedatu zen.

Azalpen behaviorista

Egilerik garrantzitsuena: Skinner

Behaviorismoaren sortzailea John Broadus Watson psikologoa izan zen. Lan ospetsuak: Behavior: An Introduction to Comparative Psychology (1914, "Jokabidea: psikologia konparatiboaren hastapenak"). Psychology from the Standpoint of a Behaviorist (1919, "Psikologia, behaviorismoaren ikuspuntutik"). Behaviorism (1926, "Behaviorismoa").

Azalpen innatista

Egilerik garrantzitsuena: Chomsky

Zer da LAD? Noam Chomsky (1957) linguistak proposatu zuen, gizakiak biologikoki prest daudela hizkuntza ikasteko garai eta bide zehatz batean eta haurrak (Language Acquistion Device (LAD))- rekin mundura datozela.

Zer ote da Gramatika Unibertsala? Gramatikari sortzaileek diotenez (Chomsky da teoria horren bultzatzaile nagusia) hizkuntzetako gramatika guztiek eredu bera dute (Gramatika unibertsala) eta eredu hori formalizatzea da hizkuntzalarien lana. Gramatika unibertsala herentziaz hartzen da.

Zer da Konputazionalismoa?

Teoria konputazionalista: 80ko hamarkadako teoria honek adimena neuronen konexioen konfigurazioarekin parekatzen du, eta eremu pragmatikoan kokatzen da, komunikazioan hitzei ez ezik, tonuari eta jarrerari erreparatzen diogula aitortuz (Brunerren Perfink: 'perceive, feel, think').

Zer da Konstruktibismoa?

Egilerik garrantzitsuena: Piaget

Konstruktibismoa: adimena gizakia inguruneari egokitzeko mekanismoa dela proposatzen du, esperientziak egituratuz eta eskemak antolatuz eraikitzen dena, zerotik hasita (tabula rasa). Ingurunearekin dugun elkarrekintzaren ondorioz eskemak etengabe birmoldatuz doaz. Hizkuntza garapen kognitiboaren azpiproduktu litzateke.

Karmiloff-Smithen eredu neokonstruktibistak zer dio?

Karmiloff-Smith-en neokonstruktibismoaren teoria: adimenaren oinarrizko ezaugarria berari buruz pentsatzeko gai izatea da, bere burua birpentsatu edo berrirudikatzen du etengabe.

Honen adibide da hizkuntzaren birdeskribapenean ematen den U formako prozesua, haurra roto – rompido –roto esatera eramango duena bi eta sei urte bitartean (hasieran kontzientzia metalinguistikorik izan gabe hartuko du ingurunetik forma, gero aditz erregularrak ezagutzean hipotesi bat eraiki eta forma akasduna sortuko du eta, azkenik, ingurunearekin elkarrekintzan berriro ere forma zuzenera iritsiko da, baina kasu honetan kontzienteki).

Teoria sozio-kulturala

Vigotskiren teoria sozio-kulturala: hizkuntza komunikaziorako tresna kulturala da, gizarte-esperientziaren emaitza, eta ez garapenaren ondorio zuzena. Haurrak helduaren laguntza aktiboaren beharra du hizkuntza bereganatzeko, eta laguntza hori garapen hurbileko eremuan ematen da.

BIBLIOGRAFIA

LOPEZ-MUGARTZA, Juan Karlos (1986). Hizkuntzaren Didaktika. Dozentzi proietu argitaragabea. Iruñeko OHOko Magisteritza Eskola. Zaragozako Unibertsitatea.

RUIZ BIKANDI, Uri [arg.] (2010). Bigarren Hizkuntzaren Didaktika Haur eta Lehen Hezkuntzan. Euskal Herriko Unibertsitatea.

WEBGRAFIA

https://eu.wikipedia.org/wiki/Eztabaida:Jean_Piaget

https://eu.wikipedia.org/wiki/John_Broadus_Watson

https://eu.wikipedia.org/wiki/Lev_Vigotski

https://en.wikipedia.org/wiki/Annette_Karmiloff-Smith

https://eu.wikipedia.org/wiki/Noam_Chomsky

http://konstruktibismoa.blogspot.com/2011/11/piaget-jean-piaget-arthur-piaget-eta.html

http://www.euskara.euskadi.eus/r59-lurcontd/eu/contenidos/termino/_c06011/eu_w_0078/w0078.html

https://www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/termino/_c02554/eu_g_3004/g3004.html

http://pausoa.blogspot.com/2013/06/hizkuntzaren-didaktikaren-oinarriak.html