2023-12-11

BEGO ZESTAU idazlearen "Emakume dantza" (Hatsaren Poesia, 2003) [JON KORTAZAR irakaslearen kritika]

 


Sabeleko dantza / Bego Zestau / Hatsa, 2003

Emakume dantza Jon Kortazar / El País, 2003-05-19

Bego Zestau poeta berria dugu. Eta Sabeleko dantza bere lehen poema liburua, bere lehen liburua, omen da. Hatsa elkarteak argitaratu du Senperen. Juan Karlos Mugertza bere irakaslea izan zenak, eta poeta izan ere omen denak, hitzaurrean dioenez, “Maitasuna, xangrina, desira arinak eta sakonak” osatuz omen da bere poesia zuzena.

Zer dakar berezirik Zestauk? Ez dakit erantzuten. Liburu berri bat, eta ez da gutxi. Batez ere paralelotasunaren poesia bat ekarri duela, hitz jolasean arintzen den poesia moldea: “Presentzia betiratua / Irudi barneratua / Besarkadaldi liluratua / Muxualdi disfrutatua / Topaketa mirestua”.

Nitasunaren poesia zuzena da Sabeleko dantza honek adierazten duena, noizbait nerabea, eta agerikoa, nitasunak jartzen dizkio mugak eta erromantizismo urrun batek tonua. Besterik ez dagoenean ongi da. Baina moldeok askotan erabili ez ote diren zalantzatan nago.

Mundua hasi eta buka egiten da. Eta erotismo xuabe batek isurtzen du bere joera. Eta hitza berriro nagusitzen da. Eta ez dakit esaldiaren oparotasunak ez ote duen bertsolaritzarekin lotzen espresio molde hau. Ontto hitza aitzakia da esaldiaren joan etorria adierazteko. Baina zalantzan naiz hauek ote diren hitzaren oparotasunaren garaiak.

Lehen poema liburua da eta aspaldi agertzen denez, euskara, hizkuntza poetikoa hizkera malgua da poetaren eskuetan. Gaiak eta interesak dira kontuak. Inoiz ez da alde batera utzi behar poeta gazte batek periferian egiten duena, baina irakurtzeak ez dio inori kalterik egiten.

Bego Zestauren mundua mundu propioa da. Agian, beste gazte askorekin parekatu dezakeguna, eta agian, horixe da bere joera nagusia, arketipo bihurtzea: “Iruñean. Bakarrik / Arratsaldeko 20.23 / Silvio Rodriguezen musika lagun / Oroitzapenak dantzan gora-behera”. Eta barne mundu baten agerpenean, eta arketipo baten joeran joan dira orrialdeak liburua bukatu arte.



https://ojs.i2basque.eus/index.php/egan/article/download/3083/2866/
https://susa-literatura.com/kritikak/2004/krit0967.htm


Zamora, A., & Lopez-Mugartza Iriarte, J. K. (2007). “HATSAren POESIA” Nafar Poesiaren I. Biltzarrean. HUARTE DE SAN JUAN. Filología y Didáctica de la Lengua N. 9/Filologia eta Hizkuntzaren Didaktika 9 Z. Pamplona: Universidad Pública de Navarra/Nafarroako Unibertsitate Publikoa, 2007. 93-116 or. (cf. 108. or.)


2023-11-26

LAN AKADEMIKOA NOLA PAGINATU ETA SEKZIOAK NOLA EGIN WORD ERABILIZ

 Lan Akademiko bat egiteko unean arazo formalak sortzen zaizkigu maiz, orriak nola zenbakitu era egokian, zenbaki erromatarrak eta arabigoak nola sartu testuan, nola utzi orri batzuk zenbakitu gabe. Hemen arazo formal horiei guztiei erantzuna aurkituko duzue.


 Bideo honetarako: (cc) by sa 4.0

2023-11-09

LITERATURAREN IRAKASKUNTZA BIGARREN HEZKUNTZAN. TESTU-IRUZKINETARAKO METODOLOGIA ETA IRADOKIZUNAK. Mari Jose Olaziregi. Hegats 28, 2000ko abendua, 39-73.



LITERATURAREN IRAKASKUNTZA BIGARREN HEZKUNTZAN

TESTU-IRUZKINETARAKO METODOLOGIA ETA IRADOKIZUNAK
Mari Jose Olaziregi (EHU)


Literatura irakasten dugun irakasleon artean maiz aipatu ohi dira gure jarduerak askorengan eragiten dituen frustazio eta ezinegonak. Gustuko dituzun testu nahiz egileak ikasgelan aurkeztu eta landu ondoren, zenbaitetan, ilusio eta asmo hoberenarekin prestatutako lanak erantzun hotzegia izan duela ohartzen zara.

Arazoa dirudiena baino askozaz ere kontraesankorragoa da. Irakurzale garenontzat, eta bereziki literaturzaleontzat, begi bistakoa baita liburu batek eragiten dizkigun bizikizunen promesak zernahi ahalegin merezi duela. Baina tamalez, eta hemen hasten dira irakaslearen buruhausteak, irakurzaletasuna ez da dekretuz erabakitzen den zerbait, gure jokabide eta jardunarekin kutsatu behar dugun “hori” baino. Are gehiago, amets egitea ezinbesteko zaigun bitartean, irakurtzea ez. Victor Morenok askotan esan duen moduan, irakurtzeak ez gaitu derrigorrez pertsona hobeak edo zoriontsuagoak egiten. Beste hitzekin esateko, lasai- lasai bizi gintezke libururik irakurri gabe.

Literatura irakaslea naizen aldetik, urteak daramatzat irakurzaletasunaren auziarekin kezkatuta. Hasi 1990etik 1995era bigarren hezkuntzako ikasleen artean burutu nituen azterketa soziologikoetatik (1), eta azken urteotan egin ditudan ikastaro nahiz ikerketekin jarraituz, gazteen irakurzaletasunik ezak kezka bat baino gehiago eragin dit nire eskolak prestatzean. Horretaz gainera, euskarazko irakaskuntzaren ofizialtasunak euskaltzaleongan piztutako itxaropenak bertan behera geratu direla jakiteak etsipen puntu bat ere sentiarazi dit behin baino gehiagotan. Dirudienez, espero zitekeenaren kontra, euskaraz ikasi duten gazteak ez dira euskal liburuen kontsumitzaile bihurtu, eta hau dela eta, gero eta nabarmenagoa da euskarazko irakurketak bigarren hezkuntzaren ostean izaten duen beherakada.

Nire usterako, literaturaren kasuan, irakurzaletasunaren porrota irakasgai horren planteamendu didaktikoekin dago hertsiki lotuta. Dudarik ez dago, irakaskuntzaren erreformarekin ikuspuntu nahiz prozedura nagusiak asko aldatu diren arren, oraindik literatura ikuspuntu historizistaz irakasten dela. Alegia, XIX. mendean hasitako joerari jarraiki, literatura- eskola gehienetan, oraindik, idazle, obra nahiz mugimendu desberdinen zerrendak errepikatzen direla gogaikarriro. Behin eta berriro jarraitzen dugu betiko topikoak errepikatzen, betiko idazle kanonikoak irakurtarazten. Fosilak irakasten ditugula esan ohi du, ironia handiz, Bernardo Atxagak.

1975-76 ikasturteaz geroztik ezarri zen Batxilergo Balioaniztun Bateratu hartan ere (gaztelaniaz “B.U.P.” zelakoa), ikuspuntu historizista zahartiku hori zen, hain zuzen, nagusi. Hemen zaudeten gehienok adinkide zaituztedanez, oroituko zarete abiapuntuaren desegokitasunaz eta nola 2. eta 3. ikasturteko programak ia-ia berdinak ziren, edo UBI zelako hartarako programan munduko ikasle/irakasle zaletuena izutzeko moduko eduki mordoa sartzen zen. Batxilergo hori zehaztu eta finkatu nahi izan zutenek unibertsitatean irakatsi beharrekoa nolabait leunduz egitea proposatzen zuten, beti ere kontuan hartuz, batxilergo urteak prestakuntza urteak zirela eta gero zetorrenak, hots, unibertsitateak, benetan konponduko zituela ikasleen jakituriazko hutsuneak.

Ikuspuntu desegoki eta faltsua, dudarik gabe. Izan ere, unibertsitateak ez baitu gauza handiegirik konpontzen, alderantziz, irakurketa kontuetan lehendik etsita dauden ikasleak behin betiko aldentzea lortzen baitu gehienetan. Bi arloetan irakatsi dugunok arazo eta akats antzeratsuak ikusten ditugu bigarren hezkuntzan nahiz unibertsitatean, eta honi dagokionez, harrigarria iruditzen zait nola bigarren hezkuntzan proposatu diren aurrerapausu didaktiko nahiz metodologikoek goi mailako ikasketetan ez duten inongo eraginik izan. Nire aburuz, maila guztietan, literatur irakasle txar asko dago “eskola magistralen” mozorropean ezkutatzen dena, gehienetan, bestek egindako ikerketak etengabe errepikatuz eta literaturaren irakaskuntzak eskatzen duen bizitasun-ikerketa-seriotasunaz ohartu gabe.

(…)

(1) Ik. Olaziregi, M. J. (1998). Euskal Gazteen Irakurzaletasuna. Azterketa Soziologikoa. Bergarako Udala. Ibid. (1998). Los jóvenes vascos y la lectura. CLIJ: Cuadernos de literatura infantil y junvenil, 11 (101), 7- 12.

2023-10-16

IRUÑEKO BATASUNAREN PRIBILEGIOA _ Euskaraz

 

Karlos Jainkoaren graziaz Nafarroako erregek, Nemouxko dukeak. Orain eta etorkizunean honako gutun hauek ikusi eta entzungo dituzten Guztiei. Agur. Jakinarazten dugu ezen gure Iruñea hiri oso nobleko San Zernin Burguko, San Nikolas Herriko eta Nabarreriako alkateek, zinpekoek eta unibertsitateek ohartarazi eta aditzera eman digutela, ezen iragan garaietan, haiek hiru jurisdikzio, hiru alkate eta hiru zinpekoen etxetakoak izateagatik, eztabaida, zatiketa, desadostasun, istilu, hilketa eta zauri anitz gertatu zirela haien artean, eta horien ondorioz, hainbat aldiz, gure hiri oso noblea deuseztatzear eta erabat suntsitua izateko zorian egon dela. Eta finean, gu eta gure biloba oso maitatu eta oso estimatu On Karlos, Vianako Printze eta Peraltako, Corellako eta Cintruenigoko jauna aurtengo uztailean aipatu gure hiri oso noble honetan sartu ginen azken aldian, giza leinuko etsaia jazartzen ari zitzaigularik, unibertsitate horien artean laido, eskandalu eta gaitz handiak sortu ziren, eta aipatu gure Iruñea hiri oso noblearen erabateko suntsipena gertatuko zatekeen, bai eta heriotz anitz ere, Jainkoak eta guk jarri genituen erremedioengatik izan ez balitz.

PRIVILEGIO DE LA UNIÓN DE PAMPLONA (1423) _ Romance Navarro _ Gascón _ Hebreo _ Árabe _ Francés _ Euskera


 KARLOS, por la gracia de Dios rey de Navarra, duc de Nemoux. A TODOS los presentes et avenir qui las presentes letras verán et oyrán. Salut. FAZEMOS saber que por los alcaldes, jurados et universidades del burgo de Sant Cerni, poblacion de Sant Nicholás et Navarrería de nuestra muy noble ciudat de Pomplona, nos ha seydo significado et dado a entender que en los tiempos passados, por eillos ser de tres jurisdiciones, tres alcaldes et tres jurerías, se han seguido entre eillos muchos debates, divisiones, discordias, escándalos, homicidios et feridas, por las quoalles por diuersas vegadas la dicha nuestra muy noble ciudat ha cuydado ser perescida et destruyta totalment. Et postremerament, en la çaguera entrada que nos et nuestro muy caro et muy amado nieto don Karlos, princep de Viana et seynnor de Peralta, de Coreilla et de Cintruynnego fiziemos en esta nuestra dicha muy noble ciudat en el mes de jullio d’este aynno present, instigant el enemigo del humanal lignage, cuydaron contescer entre las dichas universidades grandes rotas, escándallos et males donde se ovieran seguido muchas muertes et gran destrucción a nuestra dicha muy noble ciudat de Pomplona, si no por los remedios que por Dios et nos fueron puestos.


Gascón / Gaskoia

CARLOS, per la gràcia de Diu rei de Nabarra, duc de Nemoux. A TOT lo present e a l'aviéner que las presentas letras vederan e enteneran. Adiu. QU'AVEM HÈIT saber que per lo mejan deus màgers, deus jurats, de las universitats deu villatge de Sant Cernin, de la Poblacion de San Nicolas, e de la Nabarreria de la nosta hèra nobla vila de Pampalona, que ns'an significat e hèit comprener e dens lo passat, pr'amor aqueths endrets son tres juridiccions, tres màgers e tres jurerias (Campras de la Jurada) diferentas enter eras, numerós debats, debatudas, malaganhas. escandales, murtres e blaçaduras que son aparits enter eths, per los quaus, mantuns cóps la dita hèra noble vila de Pampalona èra au ras de morir e qu'estesse destrusita. Arron dens la darrèra entrada que Nos e lo noste plan aimat arrèhil En Carlos,  princi de Viana e senher de Peralta, de Corella, e de Cintruénigo avem hèit dens la dita nosta hèra nobla vila au mes de Julhet d'enguan, precisament quan l'enemic de la mei baisha tusca ns a tiralhat dab grans grèus, escandales, e maus son gessits au demiei de las ditas unibersitats qui seren estats seguits de numerós mòrts e de granas destruccions dens la nosta hèra nobla vila de Pampalona, shens los arremedis que Diu e Nos avem enterhicats...


Hebreo / Hebreera / Hébreu




Euskaraz / Euskera (Lengua Vasca / Langue Basque)

Karlos Jainkoaren graziaz Nafarroako erregek, Nemouxko dukeak. Orain eta etorkizunean honako gutun hauek ikusi eta entzungo dituzten Guztiei. Agur. Jakinarazten dugu ezen gure Iruñea hiri oso nobleko San Zernin Burguko, San Nikolas Herriko eta Nabarreriako alkateek, zinpekoek eta unibertsitateek ohartarazi eta aditzera eman digutela, ezen iragan garaietan, haiek hiru jurisdikzio, hiru alkate eta hiru zinpekoen etxetakoak izateagatik, eztabaida, zatiketa, desadostasun, istilu, hilketa eta zauri anitz gertatu zirela haien artean, eta horien ondorioz, hainbat aldiz, gure hiri oso noblea deuseztatzear eta erabat suntsitua izateko zorian egon dela. Eta finean, gu eta gure biloba oso maitatu eta oso estimatu On Karlos, Vianako Printzea eta Peraltako, Corellako eta Cintruenigoko jauna aipatu gure hiri oso noble honetan aurtengo uztailean sartu ginen azken aldian, giza leinuko etsaia jazartzen ari zitzaigularik, unibertsitate horien artean laido, eskandalu eta gaitz handiak sortu ziren, eta aipatu gure Iruñea hiri oso noblearen erabateko suntsipena gertatuko zatekeen eta heriotz anitz gertatuko ziratekeen, Jainkoak eta guk jarri genituen erremedioengatik izan ez balitz. 


Frantsesez / Francés

Karlos, par la grâce de Dieu roi de Navarre, duc de Nemoux. À tout le présent et à l’avenir que les présentes lettres verront et entendront. Salut. Nous avons fait savoir que par les maires, les jurys et les universités du village de Sant Cernin, Poblacion de San Nicolás et Navarreria de notre très noble ville de Pampelune, il nous a été signifié et donné de comprendre que dans le passé, parce que ces lieux sont trois juridictions, trois maires et trois Juréries (Chambres du Jury) différentes les unes des autres, de nombreux débats, discussions, discordes, scandales, meurtres et blessures se sont produits entre eux, par lesquels depuis plusieurs fois la dite notre très noble ville a été sur le point de périr et d’être totalement détruite. Par la suite, dans la dernière entrée que Nous et notre très cher et très bien-aimé petit-fils Don Karlos, prince de Viana et seigneur de Peralta, de Corella et de Cintruénigo nous avons fait dans la dite notre très noble ville au mois de juillet de cette année, précisément quand l’ennemi de la lignée la plus basse nous a harcelés, de grands griefs, scandales et maux ont surgi parmi les dites universités qui auraient été suivis de nombreux morts et de grandes destructions dans notre très noble ville de Pampelune, sans les remèdes que Dieu et Nous se sont interposés...


Arabiera / Árabe 


Bambalūna. Ciudad de al-Andalus, a veinticinco millas de Zaragoza.  Allí estaba la capital de García (Sánchez I), hijo de Sancho (Garcés I), en el año 330 (de la Hégira; 941-942 de nuestra era). Se encuentra en medio de altas montañas y valles profundos; está poco favorecida por la naturaleza. Sus habitantes son pobres, no comen según sus deseos y se entregan al bandolerismo. La mayor parte hablan el vasco (al bashkiya), lo que les hace incomprensibles. Sus caballos tienen cascos muy duros, dada la aspereza de su región. Hay también gentes de este país que habitan al Norte, sobre las orillas del Atlántico.




FR

2023-10-10

Kubismo Literarioa / Literatura eta Kubismoa


Kubismo Literarioa Pablo Picassoren Manifestu Kubistan oinarritu zen 1907an, eta hitzak komunikatzeko, besteekin konektatzeko eta mundua ulertzeko nola erabiltzen ditugun aztertu zuen arte literarioaren forma bat da.

Guillaume Apollinaire Literatur Kubismoko liderretako bat izan zen. Hitzak eta ideiak modu bisualean nahastean nola idazten dugun aldatu zuen. Horrek esan nahi du bere poemak irakurri ez ezik ikusi ere egiten direla. Idazteko modu berri hau Parisen garatu zen XX. mendearen hasieran.

Vicente García Huidobro Fernández ere korronte horren parte izan zen. Forma geometrikoak eta erabili zituen bere lanetan.

De KES47 - File:Triangulo armonico.jpg, Dominio público, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11501324

Literatur Kubismoan, ikusten dena da garrantzitsuena, eta ez zer nolako doinua duen testua errezitatzean. Idazkera tradizionalaren metrika, errima eta gramatikaren arauak hausten ditugu. Irakurlea istorioa osatzen duten irudi bisualekin harritu nahi dugu. Horri "kontzientzia-fluxua" esaten zaio. Poema kubista ospetsuenak kaligramak dira, eta hitzek irudiak osatzen dituzte.

Idazteko modu honetan, egileak ikuspegi ezberdin asko erakuts ditzake eta bere ikuspuntutik idatzi. Hitzak antolatzeko modu berriak erabiltzen ditugu. Literatur Kubismoak bi ikuspegi izan ditzake, bata hitzak puzzle baten pieza gisa deskonposatzen dituena eta bestea sormenez berreraikitzen dituena, collage bat bezala.

Laburbilduz, poema kubista hitzez egindako bat-bateko irudi bat bezalakoa da. Mugimendu literario hau XX. mendeko abangoardia artistikoen zati bat da, futurismoa, dadaismoa, surrealismoa eta fauvismoa barne hartzen dituena.

Kubismo Piktorikoa eta Kubismo Literarioa XX. mendeko bi arte-forma dira, ideia batzuk partekatzen dituztenak, baina desberdinak dira pintura edo hitzak erabiltzen dituzten adierazteko. Bi mugimenduek artearen arau tradizionalak desafiatu zituzten eta jendea modu berri batean ikustera edo irakurtzera animatu zuten.

Bi bideo interesgarri gai honen inguruan:

Armando Sanchez Guerrero (Director). (2020, marzo 18). Cubismo literario—Vanguardias. https://www.youtube.com/watch?v=ti07rp37pHE

Fernando Robles (Director). (2020, junio 3). Cubismo Literatura. https://www.youtube.com/watch?v=z7qbTR6uc0s

Bing bilatzaileak proposatzen dituen irakurraldiak:

Análisis del poema “El reloj” de Guillaume Apollinaire - Lifeder. (2019). Recuperado el 10 de octubre de 2023, de [https://www.lifeder.com/analisis-poema-el-reloj-guillaume-apollinaire/]

Apollinaire, G. (1918). Caligramas: poemas de la paz y de la guerra (1913-1916). París: Mercure de France. Recuperado el 10 de octubre de 2023, de [https://archive.org/details/caligramaspoemas00apol]

Caligrama. (2021). Wikipedia, la enciclopedia libre. Recuperado el 10 de octubre de 2023, de [https://es.wikipedia.org/wiki/Caligrama]

Cubismo literario. (2021). Wikipedia, la enciclopedia libre. Recuperado el 10 de octubre de 2023, de [https://es.wikipedia.org/wiki/Cubismo_literario]

Cubismo. (2021). Wikipedia, la enciclopedia libre. Recuperado el 10 de octubre de 2023, de [https://es.wikipedia.org/wiki/Cubismo]

El reloj (Apollinaire) - Wikipedia, la enciclopedia libre. (2021). Recuperado el 10 de octubre de 2023, de [https://es.wikipedia.org/wiki/El_reloj_(Apollinaire)]

Flujo de conciencia (literatura). (2021). Wikipedia, la enciclopedia libre. Recuperado el 10 de octubre de 2023, de [https://es.wikipedia.org/wiki/Flujo_de_conciencia_(literatura)]

Guillén, E. (2021, febrero 16). Cubismo Literario; qué es, características y formas de creación. Soy Literauta. https://soyliterauta.com/cubismo-literario/

Erabilitako tresna ofimatikoak: GPT, Bing Chat, Zotero, Word eta Itzultzaile Neuronala.

2023-09-17

DOKTORETZA SARIAREKIN

From: Henrike Knörr

Subject: Re: RV: Acto de Investidura Nuevos Doctores
Date: Mon, 15 Jan 2007 23:04:42 +0100

Adiskide on:

Ni han izango naiz, gaindiezinezko oztoporik ez bada.

Orain zurekiko beste gai batekin gabiltza: Doktoretzako sariarekin. Jakitun edukiko zaitut.

Ongi izan eta badakizu non naukazun zerbitzari tipia,

Henrike Knörr

2023-09-16

HIZKUNTZAK AHALBIDETZEN DITUEN FUNTZIO SOZIALAK

Hizkuntza funtsezko tresna da, hainbat funtzio sozial betetzen dituena, eta eskolarekin duen harremana oso garrantzitsua da gizabanakoen hezkuntzan eta sozializazioan. Funtzio horiek aztertuko ditugu, baita hizkuntzak horiekin nola erlazionatzen den ere.

Sortzen den lehen galderetako bat da ea funtzio sozial horiek hizkuntzarik eta eskolarik gabe bete daitezkeen. Hala ere, hizkuntza funtsezkoa da komunikaziorako eta, beraz, funtzio horietako asko betetzeko. Eskolek, bestalde, zeregin garrantzitsua dute hizkuntza- eta komunikazio-trebetasunen irakaskuntzan eta ikaskuntzan.

Hizkuntzaren funtzioak eta komunikazioa Roman Jakobson hizkuntzalariak aztertu ditu, eta hizkuntzaren funtzio desberdinak proposatu ditu, hala nola, funtzio adierazkorra, funtzio erreferentziala eta funtzio konatiboa, besteak beste. Funtzio horiek ezinbestekoak dira gizabanakoen arteko elkarreraginerako eta komunikazio eraginkorrerako. (1)

Michael K. Hallidayk, bere aldetik, hizkuntzaren teoria funtzionalista garatu zuen, hizkuntzaren egituraren eta komunikazioan eta gizartean betetzen dituen funtzioen arteko erlazioa nabarmentzen duena. Hallidayren ustez, hizkuntzaren egitura horrek betetzen dituen funtzioek baldintzatzen dute, eta horrek esan nahi du hizkuntza bere gizarte-usadioen arabera egokitzen eta bilakatzen dela.

Funtzio horien barruan, Hallidayk hainbat funtzio linguistiko identifikatzen ditu, eta funtzio horietako bakoitzak helburu zehatz bat betetzen du. Funtzio horien artean daude:

- Funtzio instrumentala: behar pertsonalak asetzea.

- Funtzio arautzailea: besteen portaera zuzentzea.

- Funtzio interaktiboa: besteekiko elkarreragina.

- Funtzio pertsonala: norberaren sentimenduak adieraztea.

- Funtzio heuristikoa: Informazioa eskatzea edo lortzea.

- Irudikapen-funtzioa: errealitatearen simulazioa eta irudikapena.

- Informazio-funtzioa: informazioa transmititzea.

Gainera, Hallidayk hizkuntzaren hiru funtzio nagusi proposatzen ditu (2):

- Pertsonen arteko funtzioa: gizarte-harremanak ezartzea eta mantentzea.

- Ideia-funtzioa: hiztunaren eta mundu errealaren arteko harremana adieraztea, baita hiztunaren esperientzia ere.

- Testu-funtzioa: Diskurtsoan kohesioa ezartzea eta berariazko komunikazio-egoerara egokitzea.

Hizkuntzaren ezaugarriei dagokienez, Charles F. Hockettek giza hizkuntza beste komunikazio-modu batzuetatik bereizten duten hainbat ezaugarri identifikatu zituen. Ezaugarri horien artean daude ahots-entzumenaren kanala, harrera masiboa, soinu-olatuen efimeritatea, igorlearen eta hartzailearen arteko rolen trukagarritasuna, autoerregulazioa, komunikaziorako lengoaiaren espezializazioa, zeinuen semantikotasuna, hitzen eta esanahien arteko harremanaren arbitrariotasuna, unitate diskretuetan banatzea, denboran eta espazioan lekualdatzeko gaitasuna, mezu mugagabeak sortzeko produktibitatea, transmisio kulturala eta sozializazioa, hizkuntzaren ikaskuntza-prozesuaren zati gisa, eta artikulazio bikoitza.

Azkenik, hizkuntzaren mailei dagokienez, hainbat maila bereiz daitezke: sintaxia (esaldi esanguratsuak sortzeko arau hierarkiko eta errefusatzaileak), morfologia (morfemak eta hitzak bezalako esanahia duten unitateak), fonologia (fonemak bezalako esanahirik gabeko unitateak), semantika (semantika lexiko eta proposizionala hartzen dituena) eta pragmatika, testuinguru espezifikoetako komunikazioaz eta hizkuntzaren inplikazio pragmatikoez arduratzen dena.

Laburbilduz, hizkuntza funtsezko tresna da gizartean komunikatzeko, sozializatzeko eta jakintza transmititzeko. Hizkuntzaren funtzioek eta haren ezaugarri bakarrek funtsezko bihurtzen dute giza elkarreraginean eta hezkuntzan, eta hura ikastea funtsezkoa da gure eguneroko bizitzan eta eskolan duen zeregina ulertzeko.

__________________________________________

(1) Roman Jakobsonen funtzioak

Roman Jakobsonek, eragin handiko hizkuntzalari eta semiotiko errusiarrak, komunikazio-eredu bat proposatu zuen. Eredu horretan, hizkuntzaren sei funtzio identifikatu zituen, eta funtzio horietako bakoitza komunikazioaren dimentsio jakin batera bideratzen da. Hauek dira eginkizunak:

1. Emozio- edo adierazpen-funtzioa: Funtzio horretan, hiztunak bere emozioak, sentimenduak eta jarrera pertsonalak transmititzen ditu. Mezuaren igorlean eta komunikatzen ari denarekiko harremanetan sentitzen den moduan zentratzen den funtzioa da. Adibidez, norbaitek "Hain hunkituta nago!" esaten duenean, emozio pertsonala adierazten ari da.

2. Funtzio konatiboa edo deigarria: Funtzio honen ardatza mezuaren hartzailea da. Helburua hartzailearen ekintza konbentzitzea, eragitea edo zuzentzea da. Funtzio horren adibide dira aginduak, eskaerak eta aholkuak. Adibidez, "Mesedez, itxi atea" hizkuntzaren erabilera konatiboa da.

3. Funtzio erreferentziala edo informatiboa: Funtzio honetan, munduari buruzko informazio objektiboa eta erreferentziala transmititzeko erabiltzen da hizkuntza. Enfasia mezuaren edukian eta gertaerak komunikatzean datza. Adibidez, "Eguzkia izar bat da" enuntziatu erreferentziala da.

4. Funtzio fatikoa: Funtzio hau igorlearen eta hartzailearen arteko harremana eta kontaktua ezartzean eta mantentzean datza. Elkarrizketa bat hasteko, mantentzeko edo amaitzeko eta komunikazioa abian dagoela egiaztatzeko erabiltzen da. Adibidez, "Kaixo? Hor al zaude? "aurpegiera fatikoa da.

5. Funtzio metalinguistikoa: Funtzio honetan, hizkuntza bera hizkuntzari buruz hitz egiteko erabiltzen da. Erabilgarria da hitz edo esaldi baten esanahia argitu behar denean. Adibidez, "Txakurra" hitza lau hankako animalia bati buruzkoa da. "

6. Funtzio poetikoa: Funtzio poetikoa eragin estetiko edo artistiko bat sortzeko hizkuntza erabiltzeari dagokio. Mezuaren forman eta egituran zentratzen da, baita hitzen aukeraketan eta hizkuntza-sormenean ere. Poemak eta literatura askotan funtzio honengatik nabarmentzen dira.

(2) Michael K. Hallidayren funtzioak

Michael K. Halliday hizkuntzalari britainiarrak hizkuntzaren teoria funtzionalista garatu zuen, hizkuntza pertsonen behar komunikatibo eta sozialetara nola egokitzen den aztertzen duena. Hallidayk hizkuntzaren hiru funtzio nagusi identifikatu zituen:

1. Pertsonen arteko funtzioa: Funtzio hori gizarte-harremanak ezartzearekin eta mantentzearekin lotzen da. Komunikazioan rol sozialak, identitateak eta jarrerak adierazteko aukera ematen du. Hitz egiten dugunean, informazioa transmititzeaz gain, generoari, adinari, gizarte-mailari eta gehiagori dagokienez nor garen adierazten dugu. Adibidez, tratamendu-formak aukeratzea (adibidez, "zu" edo "zu") hizkuntzaren funtzio interpertsonalaren zati bat da.

2. Ideia-funtzioa: Funtzio hori hiztunaren eta bere inguruko mundu errealaren arteko harremanean zentratzen da, hiztuna bera mundu horren zati gisa barne. Esperientziak, pentsamenduak, sinesmenak eta mundua nola hautematen eta ulertzen dugun adierazteko erabiltzen da. Eginkizun hori funtsezkoa da esperientzia pertsonala adierazteko eta jakintza irudikatzeko.

3. Testu-funtzioa: Testu-funtzioa hizkuntza antolatzeko eta berariazko komunikazio-egoeretara egokitzeko moduarekin lotzen da. Diskurtsoaren kohesioa eta koherentzia ahalbidetzen du, eta horrek esan nahi du mezuaren zatiak elkarrekin erlazionatzen direla eta komunikazio-testuingurura egokitzen direla. Funtzio hori funtsezkoa da mezu bat argia eta ulergarria izan dadin.

Laburbilduz, Roman Jakobsonen eta Michael K. Hallidayren funtzioek hizkuntzaren aniztasuna eta aberastasuna nabarmentzen dute giza komunikazioan eta gizartean askotariko rolak betetzeko duen gaitasunean.

__________________________________________

GAZT-CAST.

FUNCIONES SOCIALES QUE PERMITE EL LENGUAJE

El lenguaje es una herramienta fundamental que cumple diversas funciones sociales, y su relación con la escuela es de gran importancia en la educación y socialización de los individuos. Examinaremos estas funciones y cómo el lenguaje se relaciona con ellas.

Una de las primeras preguntas que surgen es si sería posible cumplir estas funciones sociales sin el uso de idiomas y sin clases. Sin embargo, el lenguaje es esencial para la comunicación y, por lo tanto, para el cumplimiento de muchas de estas funciones. Las clases, por su parte, desempeñan un papel importante en la enseñanza y el aprendizaje de las habilidades lingüísticas y comunicativas.

Las funciones y la comunicación en el lenguaje han sido estudiadas por lingüistas como Roman Jakobson, quien propuso diferentes funciones del lenguaje, como la función expresiva, la función referencial, la función conativa, entre otras. Estas funciones son vitales para la interacción y la comunicación efectiva entre individuos. (1)

Michael K. Halliday, por su parte, desarrolló la teoría funcionalista del lenguaje, que enfatiza la relación entre la estructura de la lengua y las funciones que cumple en la comunicación y la sociedad. Halliday sostiene que la estructura de la lengua está condicionada por las funciones que esta cumple, lo que significa que la lengua se adapta y evoluciona en función de sus usos sociales.

Dentro de estas funciones, Halliday identifica diversas funciones lingüísticas, cada una de las cuales cumple un propósito específico. Estas funciones incluyen:

- Función instrumental: Satisfacción de necesidades personales.

- Función reguladora: Corrección del comportamiento de los demás.

- Función interactiva: Interacción con los demás.

- Función personal: Expresión de los propios sentimientos.

- Función heurística: Pedir o obtener información.

- Función de representación: Simulación y representación de la realidad.

- Función informativa: Transmisión de información.

Además, Halliday propone tres funciones principales del lenguaje (2):

- Función interpersonal: Establecer y mantener relaciones sociales.

- Función ideativa: Expresar la relación entre el hablante y el mundo real, así como la experiencia del hablante.

- Función textual: Establecer cohesión en el discurso y adaptarse a la situación comunicativa específica. 

En cuanto a las características del lenguaje, Charles F. Hockett identificó una serie de atributos que distinguen el lenguaje humano de otras formas de comunicación. Entre estas características se incluyen el canal de audición vocal, la recepción masiva, la efimeridad de las olas sonoras, la intercambiabilidad de roles entre emisor y receptor, la autoregulación, la especialización del lenguaje para la comunicación, la semanticidad de los signos, la arbitrariedad en la relación entre palabras y significados, la división en unidades discretas, la capacidad de desplazamiento en el tiempo y el espacio, la productividad para generar mensajes ilimitados, la transmisión cultural y socialización como parte del proceso de aprendizaje del lenguaje, y la doble articulación.

Finalmente, en cuanto a los niveles del lenguaje, se pueden diferenciar varios, que incluyen la sintaxis (normas jerárquicas y recusativas para crear frases significativas), la morfología (unidades con significado como morfemas y palabras), la fonología (unidades sin significado como fonemas), la semántica (que abarca la semántica léxica y proposicional), y la pragmática, que se ocupa de la comunicación en contextos específicos y de las implicaciones pragmáticas del lenguaje.

En resumen, el lenguaje es una herramienta fundamental para la comunicación, la socialización y la transmisión de conocimiento en la sociedad. Las funciones del lenguaje y sus características únicas lo hacen esencial en la interacción humana y en la educación, y su estudio es esencial para comprender su papel en nuestra vida cotidiana y en la escuela.

HIZKUNTZA ELEMENTU ERREGULATZAILE ETA SOZIALIZATZAILE GISA

Hizkuntzak funtsezko zeregina du gure gizartean eta eguneroko bizitzan, eta eskolarekin duen harremanak garrantzi handia du hezkuntza-prozesuan. Eskolak, funtsean, hizkuntzaren bidezko portaeraren eta ezagutzaren arautzaile eta sozializatzaile gisa jokatzen du.

Lehenik eta behin, hizkuntzak eskolarekin duen harremana intrintsekoa da. Eskola hizkuntza ikasteko eta irakasteko espazio nagusia da, komunikaziorako eta ezagutza eskuratzeko funtsezko tresna. Eskolan, ikasleek, irakurketa eta idazketa bezalako oinarrizko hizkuntza-trebetasunak eskuratzeaz gain, hiztegi eta komunikazio-trebetasunen errepertorio zabalagoa ere garatzen dute, argi eta koherentziaz adierazteko aukera ematen dietenak.

Hizkuntzak eskola behar duen galdetzen badiogu geure buruari, erantzuna baiezkoa da. Eskolak berebiziko garrantzia du hizkuntza baten irakaskuntzan eta ikaskuntzan. Ikasleek gizartean funtzionatzeko beharrezkoak diren hizkuntza- eta komunikazio-trebetasunak eskuratzeko beharrezko ingurunea eta egitura ematen ditu.

Eskolan hizkuntza ikasteari dagokionez, erantzuna baiezkoa da, baina garrantzitsua da azpimarratzea hizkuntza ikasteko prozesua eskolara sartu baino askoz lehenago hasten dela, gizabanakoaren familia- eta gizarte-ingurunean. Eskolak hizkuntza eskuratzeko prozesu hori osatu eta formalizatzen du.

Eskola, oro har, hizkuntzak ikasteko leku egokitzat jotzen da, hizkuntzak irakasteko eta ikasteko giro aproposa eskaintzen baitu. Hala ere, hizkuntzen irakaskuntzaren eraginkortasuna alda daiteke metodo pedagogikoen eta eskura dauden baliabideen arabera.

Euskararen testuinguru espezifikoan, eskolak funtsezko zeregina du euskararen sustapenean eta irakaskuntzan. Euskara hizkuntza gutxitua da espainierarekin alderatuta, eta eskolak berebiziko garrantzia du belaunaldi gazteenei transmititzeko eta euskal kultura-ondarearen zati gisa zaintzeko.

Eskola beharrezkoa da hainbat arrazoirengatik. Hezkuntza formala eta ezagutza akademikoak emateaz gain, ikasleen sozializazioan ere zeregin garrantzitsua betetzen du. Eskolan, norbanakoek curriculum-edukiak ez ezik, gizarte-arauak, balioak eta portaerak ere ikasten dituzte, gizartean integratzen laguntzeko.

Hizkuntza, berriz, gure jokabideen erregulatzaile boteretsua da, eta gure sozializazio-prozesuaren funtsezko motorra. Hizkuntzaren bidez, gure ideiak, emozioak eta balioak komunikatzen ditugu, eta besteekin harremanetan jartzen gara. Hizkuntza komunikazio-tresna ez ezik, kultura eta ezagutza transmititzeko bitarteko ere bada.

Hizkuntzak testuinguru horretan dituen funtzioak askotarikoak dira. Hizkuntzak gure iritziak eta sentimenduak adierazteko, besteengandik ikasteko, eztabaida eta eztabaidetan parte hartzeko eta kultura- eta gizarte-identitateak eraikitzeko aukera ematen digu. Gainera, hizkuntza tresna garrantzitsua da gizabanakoak beren ama-hizkuntzan eta komunitateko gizarte-arauetan gizarteratzeko.

Hizkuntza ere gure ezagutzen funtsezko erregulatzailea da. Hizkuntzaren bidez, informazioa partekatu eta eskuratzen dugu, eta horri esker, gizarte gisa partekatutako ezagutza-multzo bat eraiki dezakegu. Hizkuntza funtsezkoa da eskolan ezagutza transmititzeko eta kontzeptu eta trebetasun berriak eskuratzeko.

Hizkuntza batek gizartean duen eraginari eta hiztunen sozializazioari dagokionez, garrantzitsua da aitortzea hizkuntza bat, komunikaziorako ez ezik, kultura- eta nazio-nortasunaren ezinbesteko osagaia ere badela. Hizkuntzek baldintza dezakete pertsonak gizarte baten barruan nola erlazionatzen, antolatzen eta identifikatzen diren. Hizkuntza-aniztasuna elementu garrantzitsua da gizarte plurala eratzeko eta hiztunak gizarteratzeko.

Laburbilduz, hizkuntza funtsezko elementu arautzaile eta sozializatzailea da gure bizitzetan. Funtsezko zeregina du hezkuntzan, komunikazioan, ezagutzaren transmisioan eta identitatearen eraikuntzan. Eskolak, hezkuntza-erakunde gisa, hizkuntzaren sustapenean eta garapenean eta gizabanakoak gizartean sozializatzen laguntzen du nabarmen.



HAURREK ERAGINDAKO JOKABIDE SOZIALAK (OWENS, 2003)

HIZKUNTZA ESKURATZEKO PROZESUAK

Zaintzaileen erantzunak haurrek eragindakotzat har daitezke. Ohikoak dira haiekiko elkarrekintzan, baina oso arraroak beste heldu batzuekiko harremanetan. Haurrek eragindako jokabide sozialek hiru ezaugarri dituzte. Lehenik eta behin, espazioaren ikuspegitik oso gehiegizkoak dira. Bigarrenik, denboraren aldetik ere gehiegizkoak dira, laburtu edo gehiegi luzatzen baita. Azkenik, oso errepertorio hautatua eta mugatua osatzen dute, askotan erabiltzen dena. Aldaketa horien helburua haurrei jokabide horiek aitortzen eta diskriminatzen laguntzea da. Hala ere, guztiak ez dira berdinak, zaintzaile bakoitzak bere estiloa garatzen baitu. Haurrek eragiten dituzten gizarte-jokabideak hizketaren eta hizkuntzaren egokitzapenak dira (ama-hizketa deitutakoak), baita begiradaren, aurpegi-adierazpenaren edo buruaren mugimenduen egokitzapenak ere.

Ama-hizketa

Helduek eta haur helduek haurtxoei zuzentzen dieten hizketa eta hizkuntza sistematikoki ezberdina da elkarrizketa arruntean erabiltzen denarekin alderatuta. Guk ama-hizketa esamoldea erabiliko dugu haurtxoentzako hizkeraz eta hizkuntzaz hitz egiteko (ik. 1. Taula).

Amaren inputa oso garrantzitsua da bere semearen garapen komunikatiborako. Adibidez, haur gorrei hasieratik zeinu-mintzairaz hitz egiten bazaie, ez dute eboluzio-atzerapenik izango haur entzuleekin alderatuta (Petitto, 1984, 1985a, 1985b, 1986, 1987, 1988; Petitto eta Marentette, 1990, 1991, ap. Owens, 2003).

 

1. TAULA  - Ama-hizketaren ezaugarriak

Emisio oso laburrak (batez beste 2,6 morfema baino gutxiagokoak) eta sintaxi sinplea

Hiztegi mugatua eta objektuetan zentratua

Gaiek hemengoari eta oraingoari baizik ez diete erreferentziarik egiten

Aurpegiko adierazpenak eta keinuak asko erabiltzen dira

Galderak eta agurrak maiz egiten dira

Haurraren jokabideak esanguratsuak balira bezala tratatzen dira: amak haurrak bere txanda betetzea espero du eta existitzen ez diren "txandei" ere erantzuten die

Tonua aldatzea

Ohiko ahozko errutinak

 

Ama-hizkeraren ezaugarririk nabariena da oso sintaxi sinplea duten emisio laburrak erabiltzen dituela. Neurri batean, ezaugarri hori erabiltzen den hiztegi mugatuan islatzen da. Amak etengabe parafraseatzen eta errepikatzen dira, beharbada beren seme-alabei hitzaren eta erreferentearen arteko ulermena eta lotura errazteko. Hizketa gaia "hemen eta orain" izan ohi da, eta edukiek eta sintaxiak testuinguruaren eragin handia dute (d'Odorico eta Franco, 1985; ap. Owens, 2003). Bestalde, amek aldaera paralinguistiko gehiago ere erabiltzen dituzte, hala nola intonazioa eta etenaldiak.

Adibide gisa, saia zaitez -etxeko intimitatean edo ikaskide bati- honako bakarrizketa hau errezitatzen, aurpegiaren adierazpena eta keinuak gehiegikeriaz erakutsiz, baita intonazioa ere, eta imajinatuz haur ttiki-ttiki batekin zaudela ipuin bateko txakur baten marrazkia ikusten:

Begira txakurtxoari (txanda-aldaketa, begirada, geldiunea)

Zein polita! (Keinua, geldiunea)

A, ze txakur maitagarria!  (pausa)

Zer dio txakurtxoak? (Isilunea)

Txakurtxoa gustatzen zaizu? (Isilunea)

Uh-Uh. Bai polita!

6, 13 edo 26 asteko haurrei zuzentzen zaizkien amen hizkerak, batez beste, 2,8 morfemako luzera du esaldi bakoitzeko (Kaye, 1980; ap. Owens, 2003).

6 hilabeteren buruan, luzera hori 3,5 morfemaraino handitzen da, ziurrenik adin horretako haurren komunikazio-gaitasunak handitu direlako.

Hala ere, urtebete geroago, amen emisioen batez besteko luzera 2,8 eta 3,5 morfema artekoa da.

Balio hain baxu horien arrazoia izan daiteke amek beren seme-alabei modu isolatuan ikusten dietela hitzak esaten. Nolanahi ere, helduen arteko elkarrizketen batez bestekoa baino dezente txikiagoa da, eta batez beste 8 morfemako luzera erakusten dute.

Oro har, ondoko hauxe ikusi da: haur txikiekin, 9 hilabetekoekin adibidez, esaldi laburrak erabiltzen dituzten amek lortzen dute bere seme-alabek hiztegi hobea eta ulerkorragoa izatea handik beste 9 hilabetera (Murray, Johnson eta Peters, 1990). Perpaus sinple eta labur hauek kultura gehienen ezaugarria dira pertsona helduak haurtxoekin hizketan ari direnean.

Owens, R. E. (2003). Desarrollo del lenguaje. Madrid: Pearson, Prentice Hall. (172-191 or.); itzul. Lopez-Mugartza, J. K. (2021).


HAURREKIKO KOMUNIKAZIO JOKABIDEAK (OWENS, 2003)

HIZKUNTZA ESKURATZEKO PROZESUAK

Haurra eta bere zaintzailea jaiotzaren une beretik inplikatzen dira elkarrizketetan. Haurraren izaeraren eta amaren hizkeraren arteko elkarrekintza konplexua da (Smolak, 1987; ap. Owens, 2003). Neurri batean, truke hori bi solaskideek kontrolatzen dute. Trukearen heldutasun-maila haurren gaitasun mugatuek ezartzen dute; izan ere, haurren erantzunak zurrunak eta estereotipatuak dira, baina pixkanaka haien jokabide-errepertorioa zabaltzen hasten dira.

Amek elkarreraginerako oinarrizko esparrua ematen dute, eta haurren mugetara egokitzen dute beren jokabidea. Egoera horrek esperientzia interesgarriak ematen ditu "amek beren seme-alabengandik ikasteko eta beren jokabide-ereduei erantzuteko duten nahiari esker" (Bateson, 1979, 70. or.; ap. Owens, 2003). Truke bakoitzean, bi parte-hartzaileek etengabe doitzen dute beren jokabidea estimulazio-maila optimoa mantentzeko. Amak haurraren arreta mantentzen du, eta umeak, berriz, irribarre egiten du eta arretaz begiratzen du. Bere ahaleginaren emaitzak indartuta, ama oraindik beste urrats bat aurrera egiten saiatzen da semearekiko elkarrekintzari eusteko. Horrela, parte-hartzaile bakoitzak bestearen ekintzei erantzuten die, nahiz eta amek beren seme-alaben gaitasunak garatzen laguntzen duten, nahita, beren mugak gainditzen dituzten bakoitzean, estimulazio berrira egokitzera behartuz.

Lau jokabide tipiko daude, eta horietan oinarritzen dira haur baten eta bere zaintzailearen arteko trukeak: prestatzeko jarduerak, doitzeko jarduerak, komunikazioari eustea eta haurren ekintzen aldaketak (Tronick, Als eta Adamson, 1979; ap. Owens, 2003). Adibidez, amak haurren jokabidean egiten dituen aldaketen artean, aurpegi-adierazpenaren gehiegikeria, gorputzaren mugimenduak, laztanak, begirada luzeak eta ama-hizketa aipa ditzakegu. Aldaketa horiek beste haur eta heldu batzuen jokabidean ere gertatzen dira, haurtxoekin harremanetan jartzen direnean. Haurtxoekin izandako esperientziak ez du eraginik helduen edo eskolaurrekoen jokabidean, eta ez dirudi aldez aurreko ikaskuntza ere faktore garrantzitsua denik. Badirudi hiru faktorek eragin handia dutela jaioberriaren eta haren amaren hasierako elkarreraginetan: erditzean erabilitako medikazioa, erditze-kopurua eta amaren jatorri sozioekonomiko eta kulturala.

Heldu gehienek haurren hazpegiei erantzuten diete, batez ere aurpegiari. Haurren burua handiegia da gorputzaren gainerakoarekin alderatuta, eta oso begi handiak eta masail biribilak ditu. Umeak beti ederrak iruditzen zaizkigu, eta oraindik ere haien irribarrea, begirada eta beste "trebetasun" batzuk gehitu behar ditugu, hala nola mihia ateratzea eta pedorretak egitea. Alderantziz eta tamalez, ohiko parametroen aurkako itxura duten haurrek helduengandik erantzun negatiboak izan ditzakete.

Zaintzaileek haurrei erantzuteko egiten dituzten aldaketak desberdinak dira kulturaren, klase sozialaren edo haurren sexuaren arabera.

Owens, R. E. (2003). Desarrollo del lenguaje. Madrid: Pearson, Prentice Hall. (172-191 or.); itzul. Lopez-Mugartza, J. K. (2021).


SORIONEKU... HIZKUNTZA BASKONIKOA JALGI HADI MUNDURA !!

"Adiskide on horiek:   Iruzkinak, beti legez,  ongi etorriak izango dira.   Goraintzi." Henrike Knörr Aguraingo hitzaldiaren adibi...