From: Henrike Knörr
Subject: Re: RV: Acto de Investidura Nuevos DoctoresHizkuntza funtsezko tresna da, hainbat funtzio sozial betetzen dituena, eta eskolarekin duen harremana oso garrantzitsua da gizabanakoen hezkuntzan eta sozializazioan. Funtzio horiek aztertuko ditugu, baita hizkuntzak horiekin nola erlazionatzen den ere.
Sortzen den lehen galderetako bat da ea funtzio sozial horiek hizkuntzarik eta eskolarik gabe bete daitezkeen. Hala ere, hizkuntza funtsezkoa da komunikaziorako eta, beraz, funtzio horietako asko betetzeko. Eskolek, bestalde, zeregin garrantzitsua dute hizkuntza- eta komunikazio-trebetasunen irakaskuntzan eta ikaskuntzan.
Hizkuntzaren funtzioak eta komunikazioa Roman Jakobson hizkuntzalariak aztertu ditu, eta hizkuntzaren funtzio desberdinak proposatu ditu, hala nola, funtzio adierazkorra, funtzio erreferentziala eta funtzio konatiboa, besteak beste. Funtzio horiek ezinbestekoak dira gizabanakoen arteko elkarreraginerako eta komunikazio eraginkorrerako. (1)
Michael K. Hallidayk, bere aldetik, hizkuntzaren teoria funtzionalista garatu zuen, hizkuntzaren egituraren eta komunikazioan eta gizartean betetzen dituen funtzioen arteko erlazioa nabarmentzen duena. Hallidayren ustez, hizkuntzaren egitura horrek betetzen dituen funtzioek baldintzatzen dute, eta horrek esan nahi du hizkuntza bere gizarte-usadioen arabera egokitzen eta bilakatzen dela.
Funtzio horien barruan, Hallidayk hainbat funtzio linguistiko identifikatzen ditu, eta funtzio horietako bakoitzak helburu zehatz bat betetzen du. Funtzio horien artean daude:
- Funtzio instrumentala: behar pertsonalak asetzea.
- Funtzio arautzailea: besteen portaera zuzentzea.
- Funtzio interaktiboa: besteekiko elkarreragina.
- Funtzio pertsonala: norberaren sentimenduak adieraztea.
- Funtzio heuristikoa: Informazioa eskatzea edo lortzea.
- Irudikapen-funtzioa: errealitatearen simulazioa eta irudikapena.
- Informazio-funtzioa: informazioa transmititzea.
Gainera, Hallidayk hizkuntzaren hiru funtzio nagusi proposatzen ditu (2):
- Pertsonen arteko funtzioa: gizarte-harremanak ezartzea eta mantentzea.
- Ideia-funtzioa: hiztunaren eta mundu errealaren arteko harremana adieraztea, baita hiztunaren esperientzia ere.
- Testu-funtzioa: Diskurtsoan kohesioa ezartzea eta berariazko komunikazio-egoerara egokitzea.
Hizkuntzaren ezaugarriei dagokienez, Charles F. Hockettek giza hizkuntza beste komunikazio-modu batzuetatik bereizten duten hainbat ezaugarri identifikatu zituen. Ezaugarri horien artean daude ahots-entzumenaren kanala, harrera masiboa, soinu-olatuen efimeritatea, igorlearen eta hartzailearen arteko rolen trukagarritasuna, autoerregulazioa, komunikaziorako lengoaiaren espezializazioa, zeinuen semantikotasuna, hitzen eta esanahien arteko harremanaren arbitrariotasuna, unitate diskretuetan banatzea, denboran eta espazioan lekualdatzeko gaitasuna, mezu mugagabeak sortzeko produktibitatea, transmisio kulturala eta sozializazioa, hizkuntzaren ikaskuntza-prozesuaren zati gisa, eta artikulazio bikoitza.
Azkenik, hizkuntzaren mailei dagokienez, hainbat maila bereiz daitezke: sintaxia (esaldi esanguratsuak sortzeko arau hierarkiko eta errefusatzaileak), morfologia (morfemak eta hitzak bezalako esanahia duten unitateak), fonologia (fonemak bezalako esanahirik gabeko unitateak), semantika (semantika lexiko eta proposizionala hartzen dituena) eta pragmatika, testuinguru espezifikoetako komunikazioaz eta hizkuntzaren inplikazio pragmatikoez arduratzen dena.
Laburbilduz, hizkuntza funtsezko tresna da gizartean komunikatzeko, sozializatzeko eta jakintza transmititzeko. Hizkuntzaren funtzioek eta haren ezaugarri bakarrek funtsezko bihurtzen dute giza elkarreraginean eta hezkuntzan, eta hura ikastea funtsezkoa da gure eguneroko bizitzan eta eskolan duen zeregina ulertzeko.
__________________________________________
(1) Roman Jakobsonen funtzioak
Roman Jakobsonek, eragin handiko hizkuntzalari eta semiotiko errusiarrak, komunikazio-eredu bat proposatu zuen. Eredu horretan, hizkuntzaren sei funtzio identifikatu zituen, eta funtzio horietako bakoitza komunikazioaren dimentsio jakin batera bideratzen da. Hauek dira eginkizunak:
1. Emozio- edo adierazpen-funtzioa: Funtzio horretan, hiztunak bere emozioak, sentimenduak eta jarrera pertsonalak transmititzen ditu. Mezuaren igorlean eta komunikatzen ari denarekiko harremanetan sentitzen den moduan zentratzen den funtzioa da. Adibidez, norbaitek "Hain hunkituta nago!" esaten duenean, emozio pertsonala adierazten ari da.
2. Funtzio konatiboa edo deigarria: Funtzio honen ardatza mezuaren hartzailea da. Helburua hartzailearen ekintza konbentzitzea, eragitea edo zuzentzea da. Funtzio horren adibide dira aginduak, eskaerak eta aholkuak. Adibidez, "Mesedez, itxi atea" hizkuntzaren erabilera konatiboa da.
3. Funtzio erreferentziala edo informatiboa: Funtzio honetan, munduari buruzko informazio objektiboa eta erreferentziala transmititzeko erabiltzen da hizkuntza. Enfasia mezuaren edukian eta gertaerak komunikatzean datza. Adibidez, "Eguzkia izar bat da" enuntziatu erreferentziala da.
4. Funtzio fatikoa: Funtzio hau igorlearen eta hartzailearen arteko harremana eta kontaktua ezartzean eta mantentzean datza. Elkarrizketa bat hasteko, mantentzeko edo amaitzeko eta komunikazioa abian dagoela egiaztatzeko erabiltzen da. Adibidez, "Kaixo? Hor al zaude? "aurpegiera fatikoa da.
5. Funtzio metalinguistikoa: Funtzio honetan, hizkuntza bera hizkuntzari buruz hitz egiteko erabiltzen da. Erabilgarria da hitz edo esaldi baten esanahia argitu behar denean. Adibidez, "Txakurra" hitza lau hankako animalia bati buruzkoa da. "
6. Funtzio poetikoa: Funtzio poetikoa eragin estetiko edo artistiko bat sortzeko hizkuntza erabiltzeari dagokio. Mezuaren forman eta egituran zentratzen da, baita hitzen aukeraketan eta hizkuntza-sormenean ere. Poemak eta literatura askotan funtzio honengatik nabarmentzen dira.
(2) Michael K. Hallidayren funtzioak
Michael K. Halliday hizkuntzalari britainiarrak hizkuntzaren teoria funtzionalista garatu zuen, hizkuntza pertsonen behar komunikatibo eta sozialetara nola egokitzen den aztertzen duena. Hallidayk hizkuntzaren hiru funtzio nagusi identifikatu zituen:
1. Pertsonen arteko funtzioa: Funtzio hori gizarte-harremanak ezartzearekin eta mantentzearekin lotzen da. Komunikazioan rol sozialak, identitateak eta jarrerak adierazteko aukera ematen du. Hitz egiten dugunean, informazioa transmititzeaz gain, generoari, adinari, gizarte-mailari eta gehiagori dagokienez nor garen adierazten dugu. Adibidez, tratamendu-formak aukeratzea (adibidez, "zu" edo "zu") hizkuntzaren funtzio interpertsonalaren zati bat da.
2. Ideia-funtzioa: Funtzio hori hiztunaren eta bere inguruko mundu errealaren arteko harremanean zentratzen da, hiztuna bera mundu horren zati gisa barne. Esperientziak, pentsamenduak, sinesmenak eta mundua nola hautematen eta ulertzen dugun adierazteko erabiltzen da. Eginkizun hori funtsezkoa da esperientzia pertsonala adierazteko eta jakintza irudikatzeko.
3. Testu-funtzioa: Testu-funtzioa hizkuntza antolatzeko eta berariazko komunikazio-egoeretara egokitzeko moduarekin lotzen da. Diskurtsoaren kohesioa eta koherentzia ahalbidetzen du, eta horrek esan nahi du mezuaren zatiak elkarrekin erlazionatzen direla eta komunikazio-testuingurura egokitzen direla. Funtzio hori funtsezkoa da mezu bat argia eta ulergarria izan dadin.
Laburbilduz, Roman Jakobsonen eta Michael K. Hallidayren funtzioek hizkuntzaren aniztasuna eta aberastasuna nabarmentzen dute giza komunikazioan eta gizartean askotariko rolak betetzeko duen gaitasunean.
__________________________________________
El lenguaje es una herramienta fundamental que cumple diversas funciones sociales, y su relación con la escuela es de gran importancia en la educación y socialización de los individuos. Examinaremos estas funciones y cómo el lenguaje se relaciona con ellas.
Una de las primeras preguntas que surgen es si sería posible cumplir estas funciones sociales sin el uso de idiomas y sin clases. Sin embargo, el lenguaje es esencial para la comunicación y, por lo tanto, para el cumplimiento de muchas de estas funciones. Las clases, por su parte, desempeñan un papel importante en la enseñanza y el aprendizaje de las habilidades lingüísticas y comunicativas.
Las funciones y la comunicación en el lenguaje han sido estudiadas por lingüistas como Roman Jakobson, quien propuso diferentes funciones del lenguaje, como la función expresiva, la función referencial, la función conativa, entre otras. Estas funciones son vitales para la interacción y la comunicación efectiva entre individuos. (1)
Michael K. Halliday, por su parte, desarrolló la teoría funcionalista del lenguaje, que enfatiza la relación entre la estructura de la lengua y las funciones que cumple en la comunicación y la sociedad. Halliday sostiene que la estructura de la lengua está condicionada por las funciones que esta cumple, lo que significa que la lengua se adapta y evoluciona en función de sus usos sociales.
Dentro de estas funciones, Halliday identifica diversas funciones lingüísticas, cada una de las cuales cumple un propósito específico. Estas funciones incluyen:
- Función instrumental: Satisfacción de necesidades personales.
- Función reguladora: Corrección del comportamiento de los demás.
- Función interactiva: Interacción con los demás.
- Función personal: Expresión de los propios sentimientos.
- Función heurística: Pedir o obtener información.
- Función de representación: Simulación y representación de la realidad.
- Función informativa: Transmisión de información.
Además, Halliday propone tres funciones principales del lenguaje (2):
- Función interpersonal: Establecer y mantener relaciones sociales.
- Función ideativa: Expresar la relación entre el hablante y el mundo real, así como la experiencia del hablante.
- Función textual: Establecer cohesión en el discurso y adaptarse a la situación comunicativa específica.
En cuanto a las características del lenguaje, Charles F. Hockett identificó una serie de atributos que distinguen el lenguaje humano de otras formas de comunicación. Entre estas características se incluyen el canal de audición vocal, la recepción masiva, la efimeridad de las olas sonoras, la intercambiabilidad de roles entre emisor y receptor, la autoregulación, la especialización del lenguaje para la comunicación, la semanticidad de los signos, la arbitrariedad en la relación entre palabras y significados, la división en unidades discretas, la capacidad de desplazamiento en el tiempo y el espacio, la productividad para generar mensajes ilimitados, la transmisión cultural y socialización como parte del proceso de aprendizaje del lenguaje, y la doble articulación.
Finalmente, en cuanto a los niveles del lenguaje, se pueden diferenciar varios, que incluyen la sintaxis (normas jerárquicas y recusativas para crear frases significativas), la morfología (unidades con significado como morfemas y palabras), la fonología (unidades sin significado como fonemas), la semántica (que abarca la semántica léxica y proposicional), y la pragmática, que se ocupa de la comunicación en contextos específicos y de las implicaciones pragmáticas del lenguaje.
En resumen, el lenguaje es una herramienta fundamental para la comunicación, la socialización y la transmisión de conocimiento en la sociedad. Las funciones del lenguaje y sus características únicas lo hacen esencial en la interacción humana y en la educación, y su estudio es esencial para comprender su papel en nuestra vida cotidiana y en la escuela.
Hizkuntzak funtsezko zeregina du gure gizartean eta eguneroko bizitzan, eta eskolarekin duen harremanak garrantzi handia du hezkuntza-prozesuan. Eskolak, funtsean, hizkuntzaren bidezko portaeraren eta ezagutzaren arautzaile eta sozializatzaile gisa jokatzen du.
Lehenik eta behin, hizkuntzak eskolarekin duen harremana intrintsekoa da. Eskola hizkuntza ikasteko eta irakasteko espazio nagusia da, komunikaziorako eta ezagutza eskuratzeko funtsezko tresna. Eskolan, ikasleek, irakurketa eta idazketa bezalako oinarrizko hizkuntza-trebetasunak eskuratzeaz gain, hiztegi eta komunikazio-trebetasunen errepertorio zabalagoa ere garatzen dute, argi eta koherentziaz adierazteko aukera ematen dietenak.
Hizkuntzak eskola behar duen galdetzen badiogu geure buruari, erantzuna baiezkoa da. Eskolak berebiziko garrantzia du hizkuntza baten irakaskuntzan eta ikaskuntzan. Ikasleek gizartean funtzionatzeko beharrezkoak diren hizkuntza- eta komunikazio-trebetasunak eskuratzeko beharrezko ingurunea eta egitura ematen ditu.
Eskolan hizkuntza ikasteari dagokionez, erantzuna baiezkoa da, baina garrantzitsua da azpimarratzea hizkuntza ikasteko prozesua eskolara sartu baino askoz lehenago hasten dela, gizabanakoaren familia- eta gizarte-ingurunean. Eskolak hizkuntza eskuratzeko prozesu hori osatu eta formalizatzen du.
Eskola, oro har, hizkuntzak ikasteko leku egokitzat jotzen da, hizkuntzak irakasteko eta ikasteko giro aproposa eskaintzen baitu. Hala ere, hizkuntzen irakaskuntzaren eraginkortasuna alda daiteke metodo pedagogikoen eta eskura dauden baliabideen arabera.
Euskararen testuinguru espezifikoan, eskolak funtsezko zeregina du euskararen sustapenean eta irakaskuntzan. Euskara hizkuntza gutxitua da espainierarekin alderatuta, eta eskolak berebiziko garrantzia du belaunaldi gazteenei transmititzeko eta euskal kultura-ondarearen zati gisa zaintzeko.
Eskola beharrezkoa da hainbat arrazoirengatik. Hezkuntza formala eta ezagutza akademikoak emateaz gain, ikasleen sozializazioan ere zeregin garrantzitsua betetzen du. Eskolan, norbanakoek curriculum-edukiak ez ezik, gizarte-arauak, balioak eta portaerak ere ikasten dituzte, gizartean integratzen laguntzeko.
Hizkuntza, berriz, gure jokabideen erregulatzaile boteretsua da, eta gure sozializazio-prozesuaren funtsezko motorra. Hizkuntzaren bidez, gure ideiak, emozioak eta balioak komunikatzen ditugu, eta besteekin harremanetan jartzen gara. Hizkuntza komunikazio-tresna ez ezik, kultura eta ezagutza transmititzeko bitarteko ere bada.
Hizkuntzak testuinguru horretan dituen funtzioak askotarikoak dira. Hizkuntzak gure iritziak eta sentimenduak adierazteko, besteengandik ikasteko, eztabaida eta eztabaidetan parte hartzeko eta kultura- eta gizarte-identitateak eraikitzeko aukera ematen digu. Gainera, hizkuntza tresna garrantzitsua da gizabanakoak beren ama-hizkuntzan eta komunitateko gizarte-arauetan gizarteratzeko.
Hizkuntza ere gure ezagutzen funtsezko erregulatzailea da. Hizkuntzaren bidez, informazioa partekatu eta eskuratzen dugu, eta horri esker, gizarte gisa partekatutako ezagutza-multzo bat eraiki dezakegu. Hizkuntza funtsezkoa da eskolan ezagutza transmititzeko eta kontzeptu eta trebetasun berriak eskuratzeko.
Hizkuntza batek gizartean duen eraginari eta hiztunen sozializazioari dagokionez, garrantzitsua da aitortzea hizkuntza bat, komunikaziorako ez ezik, kultura- eta nazio-nortasunaren ezinbesteko osagaia ere badela. Hizkuntzek baldintza dezakete pertsonak gizarte baten barruan nola erlazionatzen, antolatzen eta identifikatzen diren. Hizkuntza-aniztasuna elementu garrantzitsua da gizarte plurala eratzeko eta hiztunak gizarteratzeko.
Laburbilduz, hizkuntza funtsezko elementu arautzaile eta sozializatzailea da gure bizitzetan. Funtsezko zeregina du hezkuntzan, komunikazioan, ezagutzaren transmisioan eta identitatearen eraikuntzan. Eskolak, hezkuntza-erakunde gisa, hizkuntzaren sustapenean eta garapenean eta gizabanakoak gizartean sozializatzen laguntzen du nabarmen.
Zaintzaileen erantzunak haurrek eragindakotzat har daitezke. Ohikoak dira haiekiko elkarrekintzan, baina oso arraroak beste heldu batzuekiko harremanetan. Haurrek eragindako jokabide sozialek hiru ezaugarri dituzte. Lehenik eta behin, espazioaren ikuspegitik oso gehiegizkoak dira. Bigarrenik, denboraren aldetik ere gehiegizkoak dira, laburtu edo gehiegi luzatzen baita. Azkenik, oso errepertorio hautatua eta mugatua osatzen dute, askotan erabiltzen dena. Aldaketa horien helburua haurrei jokabide horiek aitortzen eta diskriminatzen laguntzea da. Hala ere, guztiak ez dira berdinak, zaintzaile bakoitzak bere estiloa garatzen baitu. Haurrek eragiten dituzten gizarte-jokabideak hizketaren eta hizkuntzaren egokitzapenak dira (ama-hizketa deitutakoak), baita begiradaren, aurpegi-adierazpenaren edo buruaren mugimenduen egokitzapenak ere.
Helduek eta haur
helduek haurtxoei zuzentzen dieten hizketa eta hizkuntza sistematikoki
ezberdina da elkarrizketa arruntean erabiltzen denarekin alderatuta. Guk
ama-hizketa esamoldea erabiliko dugu haurtxoentzako hizkeraz eta hizkuntzaz
hitz egiteko (ik. 1. Taula).
Amaren inputa oso
garrantzitsua da bere semearen garapen komunikatiborako. Adibidez, haur gorrei
hasieratik zeinu-mintzairaz hitz egiten bazaie, ez dute eboluzio-atzerapenik
izango haur entzuleekin alderatuta (Petitto, 1984, 1985a, 1985b, 1986, 1987,
1988; Petitto eta Marentette, 1990, 1991, ap. Owens, 2003).
1. TAULA
- Ama-hizketaren ezaugarriak
Emisio
oso laburrak (batez beste 2,6 morfema baino gutxiagokoak) eta sintaxi sinplea
Hiztegi
mugatua eta objektuetan zentratua
Gaiek
hemengoari eta oraingoari baizik ez diete erreferentziarik egiten
Aurpegiko
adierazpenak eta keinuak asko erabiltzen dira
Galderak
eta agurrak maiz egiten dira
Haurraren
jokabideak esanguratsuak balira bezala tratatzen dira: amak haurrak bere txanda
betetzea espero du eta existitzen ez diren "txandei" ere erantzuten
die
Tonua
aldatzea
Ohiko
ahozko errutinak
Ama-hizkeraren
ezaugarririk nabariena da oso sintaxi sinplea duten emisio laburrak erabiltzen
dituela. Neurri batean, ezaugarri hori erabiltzen den hiztegi mugatuan islatzen
da. Amak etengabe parafraseatzen eta errepikatzen dira, beharbada beren
seme-alabei hitzaren eta erreferentearen arteko ulermena eta lotura errazteko.
Hizketa gaia "hemen eta orain" izan ohi da, eta edukiek eta sintaxiak
testuinguruaren eragin handia dute (d'Odorico eta Franco, 1985; ap. Owens, 2003). Bestalde, amek
aldaera paralinguistiko gehiago ere erabiltzen dituzte, hala nola intonazioa
eta etenaldiak.
Adibide gisa, saia
zaitez -etxeko intimitatean edo ikaskide bati- honako bakarrizketa hau
errezitatzen, aurpegiaren adierazpena eta keinuak gehiegikeriaz erakutsiz,
baita intonazioa ere, eta imajinatuz haur ttiki-ttiki batekin zaudela ipuin
bateko txakur baten marrazkia ikusten:
Begira txakurtxoari (txanda-aldaketa,
begirada, geldiunea)
Zein polita! (Keinua,
geldiunea)
A, ze txakur
maitagarria! (pausa)
Zer dio
txakurtxoak? (Isilunea)
Txakurtxoa
gustatzen zaizu? (Isilunea)
Uh-Uh. Bai polita!
6, 13 edo 26
asteko haurrei zuzentzen zaizkien amen hizkerak, batez beste, 2,8 morfemako
luzera du esaldi bakoitzeko (Kaye, 1980; ap. Owens, 2003).
6 hilabeteren
buruan, luzera hori 3,5 morfemaraino handitzen da, ziurrenik adin horretako
haurren komunikazio-gaitasunak handitu direlako.
Hala ere, urtebete
geroago, amen emisioen batez besteko luzera 2,8 eta 3,5 morfema artekoa da.
Balio hain baxu
horien arrazoia izan daiteke amek beren seme-alabei modu isolatuan ikusten
dietela hitzak esaten. Nolanahi ere, helduen arteko elkarrizketen batez
bestekoa baino dezente txikiagoa da, eta batez beste 8 morfemako luzera
erakusten dute.
Oro har, ondoko
hauxe ikusi da: haur txikiekin, 9 hilabetekoekin adibidez, esaldi laburrak
erabiltzen dituzten amek lortzen dute bere seme-alabek hiztegi hobea eta
ulerkorragoa izatea handik beste 9 hilabetera (Murray, Johnson eta Peters,
1990). Perpaus sinple eta labur hauek kultura gehienen ezaugarria dira pertsona
helduak haurtxoekin hizketan ari direnean.
Owens, R. E. (2003). Desarrollo
del lenguaje. Madrid: Pearson, Prentice Hall. (172-191 or.); itzul.
Lopez-Mugartza, J. K. (2021).
HIZKUNTZA ESKURATZEKO PROZESUAKHaurra eta bere
zaintzailea jaiotzaren une beretik inplikatzen dira elkarrizketetan. Haurraren
izaeraren eta amaren hizkeraren arteko elkarrekintza konplexua da (Smolak,
1987; ap. Owens, 2003). Neurri batean, truke hori bi solaskideek kontrolatzen dute. Trukearen
heldutasun-maila haurren gaitasun mugatuek ezartzen dute; izan ere, haurren
erantzunak zurrunak eta estereotipatuak dira, baina pixkanaka haien
jokabide-errepertorioa zabaltzen hasten dira.
Amek
elkarreraginerako oinarrizko esparrua ematen dute, eta haurren mugetara
egokitzen dute beren jokabidea. Egoera horrek esperientzia interesgarriak
ematen ditu "amek beren seme-alabengandik ikasteko eta beren
jokabide-ereduei erantzuteko duten nahiari esker" (Bateson, 1979, 70.
or.; ap. Owens, 2003). Truke bakoitzean, bi parte-hartzaileek etengabe doitzen dute beren
jokabidea estimulazio-maila optimoa mantentzeko. Amak haurraren arreta
mantentzen du, eta umeak, berriz, irribarre egiten du eta arretaz begiratzen
du. Bere ahaleginaren emaitzak indartuta, ama oraindik beste urrats bat aurrera
egiten saiatzen da semearekiko elkarrekintzari eusteko. Horrela,
parte-hartzaile bakoitzak bestearen ekintzei erantzuten die, nahiz eta amek
beren seme-alaben gaitasunak garatzen laguntzen duten, nahita, beren mugak
gainditzen dituzten bakoitzean, estimulazio berrira egokitzera behartuz.
Lau jokabide
tipiko daude, eta horietan oinarritzen dira haur baten eta bere zaintzailearen
arteko trukeak: prestatzeko jarduerak, doitzeko jarduerak, komunikazioari
eustea eta haurren ekintzen aldaketak (Tronick, Als eta Adamson, 1979; ap. Owens, 2003). Adibidez, amak haurren jokabidean egiten dituen aldaketen artean,
aurpegi-adierazpenaren gehiegikeria, gorputzaren mugimenduak, laztanak,
begirada luzeak eta ama-hizketa aipa ditzakegu. Aldaketa horiek beste haur eta
heldu batzuen jokabidean ere gertatzen dira, haurtxoekin harremanetan jartzen
direnean. Haurtxoekin izandako esperientziak ez du eraginik helduen edo
eskolaurrekoen jokabidean, eta ez dirudi aldez aurreko ikaskuntza ere faktore
garrantzitsua denik. Badirudi hiru faktorek eragin handia dutela jaioberriaren
eta haren amaren hasierako elkarreraginetan: erditzean erabilitako medikazioa,
erditze-kopurua eta amaren jatorri sozioekonomiko eta kulturala.
Heldu gehienek
haurren hazpegiei erantzuten diete, batez ere aurpegiari. Haurren burua
handiegia da gorputzaren gainerakoarekin alderatuta, eta oso begi handiak eta
masail biribilak ditu. Umeak beti ederrak iruditzen zaizkigu, eta oraindik ere
haien irribarrea, begirada eta beste "trebetasun" batzuk gehitu behar
ditugu, hala nola mihia ateratzea eta pedorretak egitea. Alderantziz eta
tamalez, ohiko parametroen aurkako itxura duten haurrek helduengandik erantzun
negatiboak izan ditzakete.
Zaintzaileek
haurrei erantzuteko egiten dituzten aldaketak desberdinak dira kulturaren,
klase sozialaren edo haurren sexuaren arabera.
Owens, R. E. (2003). Desarrollo
del lenguaje. Madrid: Pearson, Prentice Hall. (172-191 or.); itzul.
Lopez-Mugartza, J. K. (2021).
Nihorc ezdu
munduan Eskaldun adina;
Bakharra da mendetan bera egon dena;
Nahastean bertzeac pasaïetan,
Odola harc du garbi bere zainetan.
Populu
zaharrena, hari ohorea;
Ezda haren halturan nihongo yendea;
Nihoiz, nihoiz ez galdu aita
Eskaldunac;
Ondoren ondo bethi utzi
erdaldunac."
(J. M. Hiribarren, 1853 [[1]])
1626an, Joan Beriainek, Utergan (Iltzarbe, Iruñeko hegoaldea) abade zenak, azalpen hauxe eman zuen "Doctrina christiana en Romance y Bascuence" argitaratu zuelarik: “Escribo en Bascuence, porque no ha habido nación en todo el mundo que no se haya preciado de la lengua natural de su patria, y de enseñarla en las escuelas a leer y escribir". "Según esto, razón es que nosotros estimemos nuestra lengua bascongada, porque (...) Tubal, hijo de Japhet, que fue hijo tercero del justo y perfecto Noé, habló y enseñó en este Reyno la lengua Bascuence, y después acá hasta el día de hoy, se ha conservado en la muy noble ciudad de Pamplona y en toda la tierra Bascongada".
Modu horretara, Beriainek aurrea hartu zion bere garaiari, eta, jakin gabe, euskararen eraikin didaktikoaren lehen harria ipini zuen. Gaur, hainbat urte geroago, Hizkuntzaren Didaktika (HD) eboluzionatzen ari da oraindik, eta, abade haren lorratzari jarraiki, etorkizuneko irakasleei beharrezko baliabideak ematea du xede, gure ikastetxeetan hizkuntza hau baldintzarik onenetan irakasteko.
Joan Beriainek hauxe adierazi zuen "Tratado de cómo se ha de oír Misa, escrito en Romance y Bascuence" (1621) lanaren hitzaurrean: "Yo escribo el (dialecto) que se habla en Pamplona, cabeza de este Reyno y Obispado de navarra, que es el que se habla en la mayor parte de él, donde se habla bascuence y el que mejor se entiende en todas partes."
Euskara nondik datorren oraindik ez jakiteak bide eman du maiz hizkuntza honen historia kondairarekin nahasteko. Besteak beste, Joan Perotxegi koronelak ("Theniente Provincial de Artilleria y Comandante de la de este Reyno de Navarra") hauxe baieztatu zuen "Origen de la nación bascongada y de su lengua" (1760) liburuan [[2]]: "Siendo esta inapelable lengua tan antigua y sin parentesco alguno con las que existen en Asia, Africa y Europa (...) es preciso que se me conceda que dicha Lengua estuviese instituida en los primitivos tiempos del Diluvio Universal y que la poseyó el mismo Noé, que es quien aprendió de la misma Divinidad".
Frai Migel B. Azantzak hauxe adierazi zuen liburu horren hitzaurrean: "Aunque a la primera vista me pareció algo arrogante su intento; pues pretende probar no solo que fue el Bascuenze la primitiva lengua de España, y Francia, sino también propia, y nativa del Patriarca Noe; y por consiguiente la primera del Mundo, y aquella misma, que, infundida por Dios a nuestro Primer Padre Adán, fue la unica hasta la mezcla, y confusión de la Torre de Babel; más mirado, y reflexionado este su intento a la luz de las razones que trahe; de los puntos de Historia, que toca; y de las Etymologias tan naturales, y oprtunas, que propone, concivo, que de lo primero hace evidencia; y lo segundo lo dexa muy probable".
SKOLAE hezkuntza-proiektua Nafarroako Gobernuak garatutako programa bat da, eskoletan genero-berdintasuna sustatzeko eta genero-indarkeria prebenitzeko. Proiektu hori Nafarroako eskoletan ezarri da, txikitatik berdintasunean oinarritutako hezkuntza sustatzeko, genero-estereotipoak desafiatuz eta ikasleen artean harreman osasungarriak sustatuz.
SKOLAEren funtsezko alderdietako batzuk honako hauek dira:
1. Berdintasunean oinarritutako hezkuntza: SKOLAEk genero-berdintasuna sustatu nahi du hezkuntzaren bidez, genero-indarkeriaren prebentzioan eta gazteen arteko berdintasunezko harremanen sustapenean lan eginez.
2. Profesionalen prestakuntza: Proiektuak barne hartzen du genero-berdintasuna eta errespetua sustatzen duten estrategia pedagogikoetan hezteko irakasleen eta profesionalen prestakuntza.
3. Materialak eta baliabideak: SKOLAEk generoari eta genero-indarkeriari buruzko gaiak inklusiboki eta adin desberdinetarako egokiro lantzen dituzten materialak eta hezkuntza-baliabideak eskaintzen ditu.
4. Hezkuntza-komunitatearen parte-hartzea: Hezkuntza-komunitatearen parte-hartze aktiboa sustatzen du, ikasleak, gurasoak barne, proiektuaren inplementazioan.
5. Genero-indarkeriaren prebentzioa: SKOLAEren helburu nagusietako bat genero-indarkeria prebenitzea da, genero-indarkeriaren moduei buruzko kontzientziazioa eta elkarrekiko errespetuan eta berdintasunean oinarritutako harremanen sustapena barne.
SKOLAE programak eztabaida politiko handia izan zuen 2018 eta 2020 artean. Eskuinak oposiziotik gogor kritikatu zuen programa hau. Aldi berean, guraso talde batek auzitegietara eraman zuen programa eta, garaipen txiki bat lortu zuten, forma arazoak zirela eta Auzitegiek geldiarazi baitzuten programa aldi batez. Dena den, haiek salatzen zutena zen programak aldaketa kurrikular bat suposatzen zuela, eta alderdi honetan ez zieten arrazoia eman.
Izan ere, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak (TSJN) baliogabetu egin zuen SKOLAE ezartzea Hezkuntzako zuzendari nagusiaren ebazpena indargabetuz, tramite akatsak zirela eta. Auzitegi Nagusiaren iritziz xedapen orokor gisa izapidetu behar zen (erregelamendu gisa) (1), eta ez administrazio-egintza (2) gisa, programa hori curriculumean zeharkako gai moduan sartu zelako.
Hala ere, denborarekin, forma arazo horiek gaindituta, eta programak izan duen arrakasta eta aurrerapenaren ondorioz, eztabaida ahuldu da. Oztopo guztiak gaindituta, Nafarroako Gobernuak proiektua irmo babesten jarraitzen du.
Bilakaera honek nabarmentzen du SKOLAE bezalako programek hezkidetza eta genero-berdintasuna hezkuntzan sustatzeko duten garrantzia.
Kasuaren laburpena - SKOLAE Hezkuntza Programaren inpugnazioa Nafarroan
Nafarroako SKOLAE Programa onartzen zuen 350/2018 Ebazpenaren aurka egin zuen guraso talde batek. Auzi-jartzaileak, Nafarroako Ikasleen Gurasoen Konfederazio Katolikoak (Concapa Navarra) ordezkatuta, alegazio batzuk aurkeztu ditu ebazpen horren aurka egiteko.
Auzi-jartzailearen alegazioak
1. Erabateko deuseztasuna
Argudiatzen zuten Gobernuak emandako ebazpena erabat deuseza zela, ebazpena onartu zuen organoaren eskumenik ezagatik, prozedura desegokiagatik, beharrezko txostenik ez egoteagatik eta hezkuntza-komunitatearen eta herritarren parte-hartzerik ezagatik. Gainera, SKOLAE programa ikastetxeen funtzionamendurako instrukzio hutsa izatetik haratago zihoala esaten zuen, eta, aldiz, genero-ikuspegia nahitaez eta hezkuntza-maila guztietan sartzen zuela.
2. Oinarrizko Eskubideen Urratzea
Alegatu zuten SKOLAE programak urratu egiten zituela berdintasunerako, ideologia- eta erlijio-askatasunerako oinarrizko eskubideak eta gurasoek beren usteen araberako hezkuntza aukeratzeko zuten eskubidea. Programak genero-ikuspegi bakarra ezartzen zuela zioten, genero-teoria bat sustatuz. Guraso guztiak ez omen zeuden ados teoria horrekin, eta sexualitateari eta generoari buruzko gaiak txikitatik jorratzen zituela zioten, benetako eztabaidarik egin gabe.
Administrazio demandatuaren erantzuna
Administrazioa errekurtsoaren aurka agertu zen, argudiatuz SKOLAE programa bat zetorrela indarrean zegoen legediarekin eta genero-berdintasunaren eta genero-indarkeriaren prebentzioaren arloko nazioarteko betebeharrekin. Programa "berdintasunean bizitzen ikasteko" gaitasuna garatzeko diseinatuta zegoela defendatu zuten, eta printzipio konstituzionaletan eta oinarrizko eskubideetan oinarritzen zela. Gainera, programak argi uzten zuen gurasoek beren sinesmen erlijioso edo moralekin bat zetozen ikastetxeak aukera zitzaketela, eta programak ez zuela aukera hori eragozten.
SKOLAE programak Curriculum-a aldatu zuen?
Nafarroako Gobernuak argudiatu zuen 350/2018 Ebazpenak ez zuela ikasketa-plana aldatzen, baizik eta jarraibideak ezartzen zituela SKOLAE programa hori ezartzeko eskolen antolaketa eta funtzionamendua oztopatu gabe. Ildo beretik, Nafar Gobernuak defendatu zuen ezin zela argudiatu SKOLAEk eragindako curriculum-aldaketarik egon denik; izan ere, Nafarroako Lehen Hezkuntzako curriculuma 2014ko dekretu batean ezarri zen aldez aurretik, genero-berdintasunaren eta indarkeriaren prebentzioaren balioak sustatuz.
Era honetan, Nafar Gobernuak, alderdi demandatuak, atzera bota zituen ebazpena eman zuen organoaren eskumenik ezari, onartzeko prozedurari eta ebazpenaren arau-izaerari buruz auzi-jartzaileak emandako argudioak.
Epaimahaiaren ebazpena
Nafarroako Ikasleen Gurasoen Konfederazio Katolikoak (Concapa Navarra) 350/2018 Ebazpenaren aurka aurkeztutako administrazioarekiko auzi-errekurtsoa ez onartzea ebatzi zuen auzitegiak, eta prozesuko kostuak ere ezarri zituen. SKOLAE programak oinarrizko hainbat eskubide urratzen zituela zioen demandatzailearen argudioak gorabehera, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuak defendatu zuen programa bat zetorrela indarreko legeekin eta genero-berdintasunaren printzipioekin. Auzitegiak demandatzailearen aurkako epaia eman zuen eta prozesuko kostak ezarri zizkion.
Oharrak
(1) Erregelamendua: Arau hau botere exekutibotik dator eta ordenamendu juridikoaren hierarkian dago, legearen azpitik. Bere eginkizun nagusia legeak garatzea da, eta ezin die legeei bakarrik dagozkien gaiei heldu. Autonomia-erkidegoek erregelamenduak onartzeko ahalmena dute, Konstituzioak eta gainerako ordenamendu juridikoak ematen dien agintaritza erabiliz. Erregelamendu horiek autonomia-erkidego edo foru erkidego bateko sail batek ematen dituenean, "Aginduak" esaten zaie, gure kasuan "Foru Agindu edo Dekretua".
(2) Administrazio Egintza: Gai jakin batean erabaki, epaiketa, ezagutza edo desio bat inplikatzen duen Herri Administrazioaren edozein adierazpen da. Administrazio Egintzak Administrazioak kasu zehatz batean hartzen duen erabakia adierazten du, eta, oro har, betetzat jotzen da behin bete ondoren. Administrazio Egintza bat une jakin batean aplikatzen den adierazpen edo borondate-adierazpen bati dagokio, eta erregelamendua, berriz, aldatu edo baliogabetu arte ordenamendu juridikoan indarrean dirauen arau juridikoa da. Administrazio-egintzaren adibide bat izan daiteke dirulaguntza bat ematea edo isuna jartzea.
Webguneak
SKOLAE programari buruzko informazio gehiagorako, sakatu ondoko estekak:
NAFARROAKO GOBERNUA (2023). Zer da Skolae? Eskuragarri hemen: https://www.educacion.navarra.es/eu/web/dpto/skolae-familias
NAFARROAKO GOBERNUA (2023). SKOLAE, Berdin Bidean, Creciendo en Igualdad. Eskuragarri hemen: https://www.educacion.navarra.es/documents/27590/1325202/SKOLAE_Triptico_EUS.pdf/4a8e9622-f127-e166-e074-d63ce43067ca
"Adiskide on horiek: Iruzkinak, beti legez, ongi etorriak izango dira. Goraintzi." Henrike Knörr Aguraingo hitzaldiaren adibi...
