EUSKAL UNIBERTSITATEA NAFARROAKO UNIBERTSITATE PUBLIKOAN (2004)

Gaztelania eta euskara dira Nafarroako bere egiten dituen hizkuntzak eta, beraz, Nafarroako Unibertsitate Publikoko kide guztiek dute biak jakin eta erabiltzeko eskubidea, hurrengo artikuluan esaten den moduan. NUPeko Estatutuen laugarren tituluaren 6. artikulua

1994-95eko ikasturtean 1.408 ikasle euskaldun matrikulatu ziren eta euskaraz ikasteko nahia adierazi zuten. 2002-03ko ikasturtean, berriz, 2.206 ikasle baino gehiago euskaldunak ziren eta batxilerrean euskaraz eskolatuak zeuden. Bederatzi ikasturtetan 800 ikasle euskaldun gehiago. Progresio hau hautaprobaren datuekin berresten da: 1994-95eko ikasturtean euskaraz egin zutenen portzentajea % 10,2koa zen; 2002-03ko ikasturtean, berriz, % 22,99koa zen.

Duela lau urte NUPeko Hizkuntz Normalizaziorako Batzordeak argitaratu zituen datuen arabera, ikasleen % 18,87euskaldunak ziren (iaz, portzentaje hori % 29 izatera ailegatu zen). Batzorde haren datuok erakutsi bezala, zazpi titulaziotan ikasle euskaldunen kopurua % 20tik gorakoa zen, eta gainerakoetan % 15 ingurukoa. Inkestaren arabera, ikasleriaren % 24euskaraz zerbait ikasteko prest zegoen (2.540 ikasle).

Ikerketak egin zirenean, euskararen aurkako joerak zeudenentz aztertu nahi zuten, baina hori inoiz gertatu ez zenez, etsita, ikerketak egiteari (eta emaitzak plazaratzeari) utzi zioten. Alta, unibertsitateak izan ditu nonbait gordeak IKEI ikerketa-erakundeari bere garaian eskatutako txostenaren emaitzak. Orduan egin zen proiekzio-ikerketa hartan zenbait datu guztiz esanguratsuak izan ziren, alegia, NUPeko ikasle euskaldunen kopurua sei urtetan laukoiztu egingo litzatekeela, unibertsitatean matrikulatuta zeuden ikasleen jarrera guztiz euskararen aldekoa zela eta, finean, Nafarroako gizartea, oro har, euskara unibertsitatean zabaltzearen alde zegoela.

Hala eta guztiz ere, euskarazko taldeak osatzeko errektoretza taldeak izugarrizko oztopoak jarri ohi ditu eta erdal talde bat osatzeko eskatzen den ikasle-kopuru berbera exijitzen dute, euskal ikasleen portzentajea erdaldunenaren laurdena dela kontuan hartu gabe. Horrekin batera, beste zentzugabeko tope bat dago, hain zuzen, karrera bakoitzean, gehienez 18 kreditu eman daitezke (hiru ikasgai, gutxi gorabehera). Euskaraz ikasi nahiez gero, ikasleak Irakasletza Diplomaturan matrikulatuta egon behar du, hori baita euskaraz ematen den titulazio bakarra, eta beti ere zenbait mugarekin, lau berezitasunetatik bitan bakarrik euskaraz ikas daitekeelako. Unibertsitatean irakasgai gutxi ematen dira euskaraz. Oso gutxi. Erdaraz, osotara, 1.300 irakasgai ematen dira.

Hizkuntz-Politika Planik ez izateak edo idazten denean hura ez onartzeak, abusuzko kopuruak eskatzea, eskaintza kopuru murrizketak, euskal ikasketak beti kolokan egoteak edo, bestela esanda, euskarari etengabeki trabak jartzen aritzeak ikasle euskaldun gehienak erdaraz ikastera behartzen ditu. Hori dela eta, Nafarroako ikasle euskaldun askok eta askok EAEko unibertsitateetara jotzen dute euskaraz ikasten jarraitu ahal izateko (1.000 ikasle baino gehiago 2000ko apirilaren 12ko Diario de Noticias egunkariaren arabera). NUPen dagoen ikasle euskaldunen % 25 horri kanpora joaten diren ikasleen ehunekoa gaineratu beharko litzaioke Nafarroako unibertsitate-ikasle euskaldunak zenbat diren ezagutzeko. Kanpora joateko beharra dutenei eta NUPen erdara ikastera beharturik dauden ikasle euskaldunei egiten ari zaien iruzurra lotsatzekoa da. 2.200 ikasle euskaldun egon arren, euskaraz ikasteko eskubidea dutenak % 3ra baizik ez dira iristen.

Ikasturte hauetan gertatu diren itxialdiak eta protestak 2001eko gertakarien ondorio zuzena dira. 2001ean, Nafar Gobernuak euskararen aurka sinaturiko foru-dekretuaren soka estuaren menpe hasi zen unibertsitatea.

Gauzak honela, egun batetik bestera, Gobernuak Nafarroako ikastetxeetan hizkuntza arrotzak bultzatu behar zituela erabaki zuen, eta horretarako Hizkuntz Politikarako Zuzendaritza Nagusiak ikerketa bati ekin zion frantsesaren, ingelesaren, eta alemanaren egoera soziolinguistikoa zein zen aztertzeko. Ikerketa egiteko, euskara normalizatzeko eta bultzatzeko ziren 80.000 euro xahutu ziren. Kasualitate hutsa izan liteke, baina, euskara deuseztatu duten bezala, ingelesa inposatu dute NUPeko ikasketa-plan guztietan.

Baina egonarriaren urak gainezkatu zituen tanta maiatzeko euriteekin batera iritsi zen. Hilabete hartan Nafar Gobernuak Nafarroako Unibertsitate Publikoan euskara hautaketa libreko ikasgaietara mugatu nahi zuela jakin genuen. Hizkuntz Politikarako Zuzendari Nagusia euskararen kontra gogor aritu zen Nafarroako egunkari bati emandako elkarrizketa batean. Hori gutxi balitz, Magisteritzan euskaraz ematen diren bi espezialitate bakanetatik bat ezabatu nahi zutela esan zuen; hots, unibertsitateak euskaraz soilik % 0,9 kreditu eskainiko zuela eta karrera bakar bat. NUPeko Gobernu Batzordeak, ezohiko zalutasunez, Lehen Hezkuntzarako Irakasletza Diplomatura kentzea erabaki zuen, Nafarroako Gobernuaren baimen ofizialaren zain geratzen zelarik. Nafar Gobernuak unibertsitateko autonomian eskua sartu bazuen ere, errektoretzak oinarrizko eskubideen zapalketa hura ontzat hartu zuen.

2001eko ekainaren 6an NUPeko ikasle, irakasle, eta langileek itxialdi bati ekin zioten euskarak unibertsitatean zuen trataera salatzeko. 77 lagun atxilotuak izan ziren eta poliziaren kasernara eramanak, euskararentzat toki duina eskatzeagatik. Gauza bera gertatu zen 2002ko ikastur­ tearen hasieran, eta gauza bera ere kurtso bukaeran, NUPeko euskal komunitatea euskararen aldeko kanpaldi eta itxialdi baketsu bat egiten ari zelarik, ikasleak kolpatuak izan ziren, eta irakasleak zaurituak. Berriz ere, atxiloketak eta fitxak ireki ziren.

Gauzak honela izanda, joan den maiatzean NUPeko estatutu berriak onartu ziren LOUren ezaugarrietara egokitzeko. Nahiz eta LOUn ezer ez esan hizkuntzari buruz, euskararen kapitulua ere aldatu zen. Orain ez da aparteko titulua, irakaskuntzen tituluaren barruan baitago. Tituluaren izpiritua aldatu da pixka bat. Orain ez da hitz egiten euskararen normalizazioari buruz, planifikazioari buruz baizik. Horrekin batera, euskararen ikasketak ezartzearena eskariaren azterketaren menpe dago. Planifikazio horren proposamena egiteko, zein hizkuntza politikaren jarraipenerako, Hizkuntza Planifikazio batzorde bat sortu behar da. Une horretan gaude. Jadanik ezagutzen dugu batzordearen osaera; izenak jakitea soilik falta da. Beti bezala, batzorde honen proposamenak Gobernu Kontseiluan onartu behar dira. Hori izan da orain arte oztoporik handiena edozein plan aurrera eramateko. Espero eta exijitu behar da plan bat aurrera eramatea geldialdi horretatik ateratzeko. Gaurko ikasleek merezi dute, eta oraindik ume direnei, baina etorkizunean gure ikasleak izanen diren ikasle euskaldun horiei ere zor diegu.

EIRE Unibertsitateko Euskal Irakasleen Elkarteko Koordinatzaile Nagusia

Artikulu hau aldizkari honetan argitaratu zen: Bat: Soziolinguistika aldizkaria, (50), 69-72. Nik neronek idatzi nuen arren EIREko Koordinatzaile Nagusia nintzen garaian eta Koordinatzaile Nagusi gisa izenpetuz, artikulua argitaratu zen unean koordinazioan aldaketa suertatu eta EIREko Koordinatzaile Nagusi beste irakasle bat izendatu zenez gero, Maria Luisa San Martin Erviti hain zuzen ere, artikulua finean bere izenean agertu zen. Hortik akatsa.

https://drive.google.com/file/d/1WWg6uBnmLL8m52BkcyyLqRNQVSStm3lL/view?usp=sharing

Euskal Unibertsitatea Nafarroako Irakasleen Unibertsitate-Eskolan (Lopez-Mugartza, 2002)

 

Juan Karlos Lopez-Mugartza 

Nafarroan unibertsitate publiko, euskaldun eta laiko bat sortzeko ahaleginak oso aspaldikoak dira (Universidad Vasco-Navarra sortzeko egitamua 1866koa da eta Universidad Vasca-rena 1918koa); baina 1936ko gerrak ahalegin horiek guztiak hondatu zituen eta garaileak aurrekoen lanaz baliatu ziren beste unibertsitate mota arrunt ezberdina bultzatzeko. Karlistak, alde batetik, eta Juntas de Acción Católica taldea bestetik, kultura katolikoa hedatuko zuen unibertsitate baten oinarriak finkatzen hasi ziren. Orduko agintari kulturalen goiburua Pro Ecclesia, Patria, Societate izanik, unibertsitate publiko eta laiko bat lortzeko ametsa guztiz desegin zen; izan ere, diktadura bukatu arte ezin izan zitzaion eztabaida horri jarraipen garbirik eman.

Demokraziaren etorrerarekin, Euskal Unibertsitatea eraikitzeko beharraz eztabaidatzen da berriro. Foru Parlamentuan, ordea, sozialistek defendatu zuten Nafarroak bere unibertsitatea behar zuela. Gehiengo absolutua lortu ondoren, unibertsitate berria sortzeko beharrezko legeak eta tresna politikoak sortu zituzten. Talde kontserbadoreenek ez zuten begi onez ikusi unibertsitate berriaren sorrera, Nafarroan beste unibertsitate bat bazegoela eta kaltegarria gerta zekiokeela ulertzen baitzuten; baina, azkenean, Nafarroarako bakarrik izanen zen unibertsitate publiko baten sorrera nagusitu zen, eta oraindik euskal unibertsitate baten aldeko ekimenen bat egon bazen ere, azkenean, euskal barruti bakarraren ametsa zapuztu zen. Hala, prozesuaren bukaeran, 1987an, Nafarroako Foru Parlamentuak Nafarroako Unibertsitate Publikoaren sorrera aldarrikatu zuen.

Hala ere, Euskal Unibertsitatearen ernamuina askoz lehenagotik zegoen ereinda Nafarroan; izan ere, Zaragozako Unibertsitateko Nafarroako Irakasle Eskolan eztabaida horiek sortu baino lehenagotik irakasten zen euskara; izan ere, 1976an, diktaduraren amaierarekin batera, Nafarroako Oinarrizko Hezkuntza Orokorreko Unibertsitate Eskolako klaustroak aho batez erabaki zuen euskara unibertsitatean sartzea. Hasiera batean euskara curriculum-irakasgai gisa irakasten hasi zen Eskolako maila guztietan. Ildo beretik eta ikastetxe horretako klaustroaren nahiaren ondorioz, Zaragozako Unibertsitateak Euskara Katedra bat sortu eta bultzatu zuen, Eskolako ikasle guztiek euskara ikasteko aukera izan zezaten. 1986an, euskararen aldeko giro horretan murgilduta, José Ramón Pascual buru zuen Unibertsitate Eskola hartako zuzendaritzak Haur Hezkuntzako espezialitatean euskal ildo bat irekitzea lortu zuen Zaragozako Unibertsitateko Nafarroako ikastetxe horretan.

Nafarroako Gobernuak euskal lerro berria onartu zuen eta Euskaltzaindiaren onespenarekin hitzarmen bat sinatu zuen Zaragozako Unibertsitatearekin gure Eskolatik diplomatutako ikasle guztiek Euskararen Gaitasun Agiria lortzeko.

Nafarroako Unibertsitate Publikoa hurrengo ikasturtean sortu zen (1987/88), eta urte horretan bertan, Nafarroako Irakasle Eskolako irakasleek Zaragozako Unibertsitatearekin eta Euskal Herriko Unibertsitatearekin harremanetan jartzeko eskatu zioten, baita sail komunak eraikitzeko beharra ere. Euskarari dagokionez, unibertsitate jaioberriari eskatu zitzaion Euskal Kulturaren Unibertsitate Institutua sortzeko eta euskara elebitasunean sartzeko. 1988/89 ikasturtean Zaragozako Unibertsitatearen lehen euskal promozioa atera zen. Sinatutako tituluetan berariaz aipatu zen karrera eta irakasgai guztiak euskaraz eginak zirela. Zaragozako Unibertsitateak ikasketa horiei babes legal osoa eman zien eta ofizialki defendatu zituen.

Hauxe izan zen egun Nafarroako Unibertsitate Publikoan dagoen Irakasletzako Euskal Lerroaren sorrera.

LOPEZ-MUGARTZA, J. K. (2002). Euskal Unibertsitatea Nafarroako Unibertsitate Publikoan, ln Euskal Unibertsitatea 2021: egiten ari garen euskarazko unibertsitatea. EIRE & UE

https://drive.google.com/file/d/1WWg6uBnmLL8m52BkcyyLqRNQVSStm3lL/view?usp=sharing

Aurkezpen eraginkor baterako gida

 

Helsinkiko Unibertsitatea: "Jakintzaren indarrarekin munduarentzat"

1. Egitura

Antolatu zure aurkezpena egitura argi batean, sarrera, garapen eta ondorio batez osatua. Jarraitu zure idatzizko lanaren ordenari berari. Diapositiba desberdinak erabil itzazu sekzio bakoitzerako, informazio ezberdina diapositiba berean nahastu gabe. Ziurtatu koherentziari eusten zaiola aurkeztutako informazioan. Aurkezpena antolatzeko unean honela jokatu:

- Aurkezpen-diapositiba: izenburuarekin, zure izenarekin, Unibertsitatearen logoarekin, Fakultateko izenarekin, MBL-ren zuzendariaren izenarekin eta urtearekin (2024, ekaina).

- Bigarren diapositiba: landuko diren gaien aurkibidea.

- Azken diapositiba: erabilitako Bibliografia.

2. Diseinua

Aukeratu diseinu garbia eta argia zure diapositibetarako. Erabili tamaina egokiko letrak, epaimahaiko kideek urrutitik irakurtzeko modukoak izan daitezen. Saihestu gutxi ikusten diren letra txikiak eta grafikoak. Kontraste handiko koloreak erabil itzazu, batez ere zuria eta beltza, eta, esaterako, urdina eta gorria edo beste koloreren bat informazioa nabarmentzeko. Baina ez erabili kolore gehiegirik. Hondoa bera ere argia izan dadin. Zuria bada, hobeto. Animazioak ahalik eta gutxien erabiltzea gomendatzen dizuet epaimahaikideak ez nahasteko.

3. Edukia

Sartu informazio garrantzitsua eta zehatza zure diapositibetan. Erabili binetak, grafikoak edo irudiak zure puntuak ilustratzeko eta epaimahaikoen arreta mantentzeko. Ez gehitu estetika hutsezko irudirik; ahozko aurkezpenak justifikatu behar ditu. Grafikoek eta irudiek zuzeneko lotura izan behar dute ahozko azalpenarekin edo diapositibako testuarekin. Loturarik ez badute, balorazio negatiboa jaso dezakete.

4. Denbora (15 minutu, 20 minutu gehienez)

Nabarmendu zuen Proposamen Didaktikoan, eta denbora gehiena hari eskaini. Banatu denbora honela:

- Lehen herena (5’ edo 6’): Aurkezpen pertsonala (nor zareten, epaimahaikoei agurra) eta zuen MBL-ren azalpen teorikoa. Landutako egileak, iritzi interesgarrienak eta zuen gaiaren garrantzia azaldu. Zenbat dakizuen erakutsi. Epaimahaikoek haien aurrean gaia ongi menperatzen duen aditu bat ikusi behar dute.

- Azken bi herenak (10’ edo 12’): Proposamen Didaktikoaren aurkezpena. Erakutsi gaia ongi menderatzen duzula eta praktikan aplikatzeko gaitasuna duzula. Gehitu Bibliografiaren azken diapositibaren aurrean Ondorioei eta Etorkizuneko Gaiei buruzko beste diapositiba bat, zure proposamenaren ondoren jarraitu beharreko bide posibleak adieraziz.

Utzi denbora, 10 bat minutu epaimahaikideek galderak egin ditzaten. Epaimahaiko guztiek egin behar dute gutxienez galdera bat. Ohikoa da. Ez da jendea harrapatzeko. Lasai egon. Antzezlan baten antzekoa da, zuek zarete protagonistak eta besteak publikoa. Epaimahaikideak serio egongo balira ere, ez kasurik egin, zuek egon behar duzue beti irriño batez eta konfidantzaz beterik. Aurrean izango dituzuenak irakasleak dira, ez dute inongo gogorik zuek suspenditzeko. Zuek ongi egiten baduzue, haiek ongi baloratuko dute zuen lana. Une batez “zurian” geldituko bazinate zer esan jakin gabe, ez larritu. Aipatu argi eta garbi haria galdu duzuela, diapositibari begiratu, eta segi kontatzen diapositibarekin zerikusia duen beste edozein gauza.

5. Entseatu eta praktikatu

Etxean zaudelarik, zure senideei, lagunei edo, grabazio bat eginez, zeure buruari, aurkezpen bat egin. Saio bat gutxienez egin azterketara etorri baino lehen. Denbora kalkulatzeko eta neurtzeko baliagarria gertatuko zaizu. Egin zure aurkezpena hainbat aldiz, edukiarekin ohitzeko eta modu naturalean jariatzen dela ziurtatzeko. Horrek seguruago sentitzen eta zeure buruari konfiantza ematen lagunduko dizu.

PSIKOGENESIA

Juankar LOPEZ-MUGARTZA
Nafarroako Unibertsitate Publikoa (2024)

Psikogenesiaren ikuspegia psikologia konstruktibistaren eta neokonstruktibistaren testuinguruan kokatzen da, konduktismoaren kritika eginez (haurrak ez dira estimulu zehatz batzuei erantzuna ematen dieten ikasle pasiboak, baizik eta etengabe hipotesi kognitiboak egiten ari diren eta jakinminez aritzen diren ikasle aktiboak). Piageten eta Karmiloff-Smithen teorietan oinarrituta, Emilia Ferrerirok Psikogenesiaren teoria defendatu du. Psikogenesiaren teoria honek azaltzen du haurrek nola eraikitzen dituzten beren ezagutza-sistemak mundua eta hizkuntza ulertzeko. Haurrek objektuekin esperimentatzen dute, haien propietateak ulertzen eta hipotesiak egiaztatzen edo baztertzen saiatuz. Prozesu horretan, interpretazio-sistemak edo “haur teoriak” garatzen dituzte, eta horien bidez zentzua ematen diote jasotzen duten informazioari. Interpretazio-sistema hauek baliagarriak dira bai natura ulertzeko, bai idazketa-sistemen funtzionamendua azaltzeko.

Psikogenesiaren bidez, haurren irakurketa-idazketaren garapena aztertzen da. Hizkuntza edo ortografia-eredua edozein izanik ere, haurrek antzeko erronkak izaten dituzte hizkuntzaren errepresentazio alfabetikoa ulertzeko bidean. Prozesu honetan, haurrak ekoizpen-jarduerak egiten ditu idazketaren jabekuntzan eta interpretazio-ekintzak irakurketaren jabekuntzan, eta fase desberdinak igarotzen dituzte alfabetizazioaren garapenean zehar.

Lehen mailan, haurrek marrazketaren (irudikapen ikonikoaren) eta idazketaren (irudikapen ez-ikonikoa, lineala eta arbitarioaren) arteko bereizketa egiten hasten dira. Ulertzen dute marrazkiek objektuen kanpo forma erakusten dutela, baina idazketan, aldiz, letren formek ez dutela inolako lotura zuzenik objektuekin. Horrela, ohartzen dira idazketa-sistema arbitrario eta lineala dela: letren kateek ez dute irudikapen ikonikorik, baina objektuak ordezkatzen dituzte. Honela hasten dira ulertzen idazketa ez dela marrazketa bezalakoa, eta horrek ezberdintasun funtzionala dakar bi adierazpide horien artean.

Bigarren mailan, haurrek idatzitako kateen ezaugarriak arrazoi objektiboen bidez ulertu nahi dituzte. Galdera batzuk sortzen zaizkie: zergatik idazten da batzuetan hitz gutxirekin eta beste batzuetan gehiagorekin? Zenbat letra behar dira hitz bat adierazteko? Nolako letrak izan behar dute? Ezberdinak behar al dira? Prozesu honetan bi printzipio nagusi jartzen dira jokoan: batetik, printzipio kuantitatiboa edo gutxieneko letren kopuruaren printzipioa (adibidez, letra gutxiegi baldin badaude hori "hitza" izango ote da?); bestetik, printzipio kualitatiboa (esate baterako, letra guztiak berdinak baldin badira hori "hitza" izango da? Esanahia izango ote du? Letre ezberdinak behar dira hitz bat osatzeko?). Oraindik ez dituzte letrak fonemekin lotzen, baina jakin badakite bi hitz ezberdinek grafia ezberdinak behar dituztela.

Azkenik, hirugarren mailan, haurrek idazketaren fonetizazioa garatzen dute. Fase honetan, idazketa-sistemaren eta ahozko hizkuntzaren arteko lotura sendoagoa egiten dute, eta hiru hipotesi nagusi planteatzen dituzte beren garapen prozesuan: silabikoa, silabiko-alfabetikoa eta alfabetikoa. 

Hipotesi silabikoan haurrek silaba bakoitza letra edo letra-multzo batekin lotzen dute; adibidez, "Tx" edo "i" letrek "txi" silaba ordezka dezakete, eta “tximeleta” hitza adierazteko “tx-m-l-t” edo "i-e-l-a" gisa idatz lezakete.

Hipotesi silabiko-alfabetikoan hasten dira ulertzen letra batzuk banakako soinuak adierazten dituztela eta silaba osoaz gain, fonemak ere transkribatu daitezkeela. Adibide gisa, “tximeleta” “tx-me-l-ta” gisa idatz dezakete. 

Hipotesi alfabetikoan, alegian, azken fasean, haurrek printzipio alfabetikoa menderatzen dute eta fonema bakoitza letra batekin adierazten saiatzen dira; horrela, “tximeleta” hitza “tx-i-m-e-l-e-t-a” bezala idatziko lukete. Beraz, etapa hipotesi hau formulatzen dutenean haurrek ulertzen dute fonema bakoitzeko letra bat esleitu behar dutela, hau da, printzipio alfabetikoa ulertzen dute, nahiz eta oraindik hizkuntzaren irregulartasun ortografikoak ez menperatu.

Etapa hauetan aurrera egin ahala, haurren idazketa zehatzagoa eta estandarizatuagoa bihurtzen da, eta pixkanaka-pixkanaka hurbiltzen dira ortografia ofizialaren arauetara. Prozesu hau funtsezkoa da alfabetizazioaren garapenerako, eta psikogenesiaren bidez ulertzen dugu haurrek nola eskuratzen duten idazketaren eta irakurketaren funtzioa, eta nola sortzen dituzten beren interpretazio-sistemak hizkuntza ulertzeko bidean.

BIBLIOGRAFIA

Ferreiro, E. (1991). Desarrollo de la alfabetización: psicogénesis. In Yetta Goodman (arg.), Los niños construyen su lectoescritura. Un enfoque piagetiano. Buenos Aires: Aique.