MONTESSORI, FREINET, DECROLY, ARNAUD ETCHART ETA ESKOLA BERRIA
Eskola Berria eta pedagogia humanista: hizkuntza bizia, haurra erdigunean eta irakaslearen inspirazioa
XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran, Europan mugimendu pedagogiko aitzindari bat sortu zen: Eskola Berria. Korronte eraldatzaile horrek tradizio akademiko memoristikoa eta autoritarioa zalantzan jarri zuen, eta haren ordez haurraren garapen integrala —fisikoa, emozionala, intelektuala eta soziala— erdigunean jartzen zuen pedagogia defendatu zuen. Bere funtsezko ekarpenetako bat hizkuntzaren erabilera bizia eta ahozkotasunaren lehentasuna aldarrikatzea izan zen, mendeetan zehar nagusi izan zen ikuspegi normatibo eta idatziaren aurrean.
Testuinguru horretan, hainbat herrialdetan sortu ziren hizkuntza-irakaskuntza berritzeko ekimenak: Londresen Henry Sweetek, Kopenhagen Otto Jespersenek eta Parisen Paul Passyk metodologia berriak garatu zituzten ahozko hizkuntzan oinarrituta. Sweet eta Jespersen testuak ez helburu gisa, baizik eta ikaskuntzarako bitarteko gisa proposatu zituzten, gramatika deskriptiboaren aldeko hautua eginez. Paul Passyk, bere aldetik, Nazioarteko Fonetika Elkartea (IPA) sortu zuen eta Alfabeto Fonetiko Internazionala garatu zuen, hizkuntzaren irakaskuntza fonetikaren ikuspuntu zientifikotik berrasmatzeko.
Ideia horiek ez ziren soilik hizkuntza-irakaskuntzaren esparruan gelditu: haurraren autonomia, ingurunearekiko lotura eta ekintzaren bidezko ikaskuntza aldarrikatu zuten beste hainbat pedagogoren oinarri bihurtu ziren. Italian, Maria Montessorik haurra askatasunez eta errespetuz hezteko beharra defendatu zuen, eta bere metodoa haurraren erritmoaren eta ingurune aberats baten inguruan antolatu zuen. Belgikan, Ovide Decrolyk "bizitzarako eta bizitzaren bidez" heztea aldarrikatu zuen, haur guztiak barne hartzen dituen pedagogia baten alde. Haurra behatzen, esperimentatzen eta bere jakintza eraikitzen uzten zuen sistema bat garatu zuen, eta haren eskoletan ezagutza arloen arteko integrazioa eta ikuspegi holistikoa funtsezkoak ziren.
Frantzian, Célestin Freinetek pedagogia aktibo eta kooperatiboa garatu zuen: bere eskolan, haurrek testu libreak idazten zituzten, batzarretan parte hartzen zuten, baratze bat lantzen zuten eta inprenta bat erabiliz eskolako egunkariak argitaratzen zituzten. Hizkuntzaren irakaskuntza ez zen soilik formala: bizipen pertsonalen, komunitatearen eta sormenaren bidez lantzen zen. Freineten ustez, haurrek beren bizi-ingurunetik abiatuta ikasi behar zuten, esperientziaren eta lankidetzaren bidez, eta horretarako beharrezkoa zen maisu-maistrak gidari eta inspiratzaile izatea, ez kontrolatzaile.
Pedagogo horiek guztiek aldarrikatzen zuten eskola ez dela transmisio hutserako espazio bat, baizik eta bizitzaren laborategia: esperimentaziorako, sormenerako eta elkarbizitzarako gune aktiboa. Eta ideia horiek ez ziren liburuetan edo adituen mintegietan bakarrik geratu: irakasle askoren praktikan sustrai sakonak hartu zituzten.
Horien artean dago Arnaud Etchart (Juxue/Jutsi, 1883 – Pau, 1958), irakasle eta historialari baxenafarra. Biarnoko Lescarreko Maisuen Eskola Normalean zuzendari izan zen bi hamarkadaz, eta hezkuntza publikoan pedagogia modernoaren aldeko eredua ezarri zuen. Etchartek moral, psikologia eta soziologia klaseak ematen zituen karisma handiz, eta ikasleak hausnarketa kritikorako eta beren ingurune soziokulturalarekiko konexiorako bultzatzen zituen. Horren barnean sartzen zen euskararen erabilera eskolan, testuinguru frankofono batean ezohikoa zen garaian.
Etchartek pedagogia humanista eta integratzailea garatu zuen, eta bere ikasleei bidaia intelektual bat proposatzen zien hezkuntza modernoaren historian zehar: Montaigne eta Rousseautik hasi, Montessori, Pestalozzi, Decroly, Seguín eta Freinetera arte. Ez zen bidaia fisikoa, baizik eta esperientzia didaktiko bat, non pentsamendu pedagogiko aurreratuenak elkarrizketan jartzen zituen, irakasleen prestakuntza esperientzia bizi, kritiko eta garaikide bihurtzeko.
Etchartek eta Eskola Berriaren beste bultzatzaileek partekatzen zuten ikuspegi bat: haurra da ikaskuntzaren ardatza, eta bere garapena errespetuz, askatasunez eta ingurunearekiko konekzioz lagundu behar da. Eta horregatik, haien ekarpenak ez dira iraganeko historia hutsa: gaur egungo eskola berrasmatzeko erronkan oraindik ere inspirazio-iturri dira.
Maria Montessorik, Ovide Decrolyk eta Célestin Freinetek hezkuntza ulertzeko moduan iraultza ekarri zuten, bakoitzak bere testuingurutik eta bere esperientziatik abiatuta, baina guztiek ikuspegi komun bat partekatzen zuten: haurrak dira ikaskuntza-prozesuaren ardatza, eta haien garapen integrala —fisikoa, emozionala, intelektuala eta soziala— da benetako hezkuntzaren xedea.
Eskola ez da transmisio hutsezko espazio bat, baizik eta bizitzaren laborategia; esperimentazioaren, sormenaren eta elkarbizitzaren gune aktiboa. Pedagogo horiek denek aldarrikatu zuten haurrei errespetua zor zaiela eta askatasunaren bidez hezi behar direla, gizarte bidezkoago eta kontzienteago baterako bidean.
Horregatik, beren proposamenak ez dira iraganeko eredu historiko hutsak: oraindik ere erronka eta inspirazio dira hezkuntza gaur egun berrasmatzeko eta egungo eskolaren erronkei aurre egiteko.
BIBLIOGRAFIA
Etchart, A. (1982). L’École Normale de Lescar et ses maîtres, 1845-1977, Pau: Marrimpouey.
Girault, J. (2008). «Etchart Arnaud», Dictionnaire biographique Le Maitron.
Olcomendy, A. (2023), «Etchart Arnaud», in Notitia Vasconiae. Diccionario de historiadores, juristas y
______pensadores políticos de Vasconia. IV. alea. 1936-2022. Madrid: Marcial Pons.
Iruzkinak