IKUSPEGI KOMUNIKATIBOA ETA KOMUNIKAZIO GAITASUNA

Hizkuntzaren irakaskuntzaren ikuspegi komunikatiboa 1970eko hamarkadan sortu zen, gramatika abstraktuan oinarritutako metodo tradizionalen mugei emandako erantzun berritzaile gisa. Pragmatika, soziolinguistika, diskurtsoaren azterketa eta psikolinguistika bezalako diziplinen integraziotik sortu zen, tresna sozial eta funtzional gisa lengoaiaren ikuspegi holistikoa eman zutenak. Ikuspegi horrek hizkuntzaren testuinguru-erabilera lehenesten du, ulertuta komunikazioa ez dela mugatzen zuzentasun formalera, baizik eta benetako egoeretan eraginkortasunez elkarreragiteko gaitasunera.

Bere oinarri teorikoetako bat pragmatika da, zeinak, Austin eta Searleren ekarpenekin, hitz egitea ekintza modu bat bezala birdefinitzen duen. Egile horien arabera, enuntziatu bakoitzak hiru dimentsio ditu: esaten dena (ekintza lokutiboa), atzeko asmoa (egintza ez-okutiboa) eta solaskidearengan duen eragina (ekitaldi perlokutiboa). 

Horren osagarri, soziolinguistikak hizkuntza-aniztasuna nabarmentzen du — euskalki edo kultura-aldaera gisa —, hizkuntzaren erabilera faktore sozialek eta testuinguru espezifikoek baldintzatzen dutela gogoraraziz. 

Horri gehitu behar zaio Van Dijkek bultzatutako diskurtsoaren azterketa, testu osoak eta horien egitura aztertzen baititu, perpaus isolatuen azterketa gaindituz. 

Azkenik, psikolinguistikak, Vygotsky, Piaget eta Ferreiro bezalako figurekin, hizkuntza pentsamenduarekin eta ikaskuntzarekin nola erlazionatzen den aztertzen du. Vygotskyk, adibidez, antolatzaile kognitibotzat hartzen du, eta Ferreirok, berriz, haurrek irakurketa-idazketari buruzko hipotesiak nola eraikitzen dituzten aztertzen du, instrukzio formala eman aurretik.

Ikuspegi honek erabat hausten du estrukturalismoarekin, testuingurutik kanpoko gramatika-arauen azterketa lehenesten baitzuen. Horren ordez, hizkuntza benetako elkarrekintzetan erabiliz ikastea proposatzen du, non komunikazioak helburu argia duen: arazoak konpontzea, informazioa trukatzea edo emozioak adieraztea. Horrela, hizkuntza ez da berez helburua, helburuak lortzeko tresna praktikoa baizik. Ikaskuntza, esparru horretan, esanguratsua bihurtzen da ikasleen behar eta esperientziekin lotzen denean, ikasleen parte-hartze aktiboa eta hizkuntza testuinguru desberdinetara egokitzeko gaitasuna sustatuz.

Praktikan, Komunikazio Ikuspegia metodologia dinamikoen bidez gauzatzen da. Azpimarragarrienetako bat atazen edo proiektuen bidezko irakaskuntza da, non ikasleek helburu jakin batekin egiten dituzten jarduerak, hala nola bidaia bat planifikatzea edo intereseko gai bat eztabaidatzea. Zeregin horietan benetako materialak — kazetaritza-artikuluak edo publizitate-iragarkiak, esaterako — eta eguneroko egoeren simulazioak (role-playing-a, adibidez) sartzen dira, benetako komunikazioaren bat-batekotasunari erantzuten diotenak. Gainera, gramatika inplizituaren garapena lehenesten da etengabeko praktikaren bidez, arauen gaineko gogoeta esplizitua etapa aurreratuetaraino atzeratuz. Adibidez, Haur Hezkuntzan, haurrek egitura gramatikalak modu naturalean erabiltzen ikasten dute, teoriak buruz ikasi gabe.

Ikasgelan, ikuspegi horrek benetako komunikazioa nagusi den giroa eskatzen du. Testuak osorik eta testuinguruan kokatuta aurkezten dira — sukaldeko errezeta bat edo gutun formal bat, esaterako —, denbora, espazioa eta asmoa zehazten dituzten egoera errealetan kokatuta. Era berean, lau hizkuntza-trebetasunak (irakurtzea, idaztea, entzutea eta hitz egitea) hizkuntzaren eguneroko erabilera islatzen duten jardueretan integratzen dira. Malgutasuna funtsezkoa da: irakasleak jarduerak taldearen beharretara egokitzen ditu, eta "informazio-hutsunea" dagoela ziurtatzen du — hau da, komunikatzeko benetako arrazoia, hiztun batek baduela besteari falta zaion informazioa eta horren berri ematen dio —, ikasgelatik kanpoko elkarrekintzetan gertatzen den bezala.

Komunikazio Ikuspegiak hizkuntzaren irakaskuntza prozesu dinamiko eta parte-hartzaile bihurtzen du. Ikasleak gramatika-arauak menderatzeko ez ezik, hizkuntza modu egoki eta eraginkorrean erabiltzeko ere prestatzean datza haien arrakasta.