EMIGRATU ZUEN AHOTSA

URKABE

Hizkuntza hiltzear dagoela diozunean
Sua itzaltzen ari dela diozunean bezala diozu
Hizkuntza hiltzear dagoela diodanean
Bildotsa hiltzear dagoela diodanean bezala diot
Alabaina, sua berez itzaltzen da
Bildotsa, berriz,
Iskariote batek saldu
Pilato batek bidegabekeriaz gurutziltzatu
Eta Longino borrero batek Hil egiten du

EMIGRATU ZUEN AHOTSA

Ihesean balebiltza bezala
enara iragankorrak
hizkuntzik gabeko Babel isil baten antzera
itsasorantz doaz hegalaldian
hodeien artean

Michel Labéguerie eta Juan de Beriain euskararen enarei

Nire arbasoen hizkuntzan idazten dut eliz barruti honen mintzaira nagusia delako —edo hobeki erran, zelako— eta nire asaba zaharrek honako hizpide honen zenbait ataletan aurkako iritziak izan zitzaketen arren eta hiztegiaren aldetik bertze zenbait hitz ez ulertu edota haiek erabiltzen zituzten hitz anitz galdu edo ahantzi eta ele eder haiek ulertzerik eta erabiltzerik ez dudan arren, Erresuma honen Hiri buruzagian ibiltzen zen hizkera berean idatzi nahi izan dut, ur handiko urak iragankorrak diren arren ur handiaren berberaren urak baitira, hizkuntza hau baitzen hedatuenik eta zabalenik erreinu osoan, gure herri ttipi eta handi guztietan zailtasunik gabe ulertzen zen bakarra.

Gaur egun, gureari hizkuntz "gutxiagotua" deritza. Etxekoneko, aldameneko eta auzokoen mintzamoldeak irentsi gaitu. Bestalde, gure hizkuntza benetan demokratikoa da zeren ulertzen ez duenak dakienari galdetzen ahal baitio eta ulertzen ez duenak, fitsik ere ulertzen ez duenak, ez badu galdetu nahi eta ez bazaio axola eta berdin badio, orduan hizkuntza gutxiets dezake inork erantzungo ez diolako, inor gutxik dakien eta hiltzeko zorian dagoen hizkuntza bitxi bat bai baita. Ongi bada, laburbilduz, behin baino gehiagotan hitz batzuk kentzen eta beste batzuk gaineratzen aritzen naiz nire olerkiok distiratsuagoak egitearren. Baina batzuetan, denbora galtzen ari naizelako uste garbia daukat. Agian, gordeleku on batera ihes eginen dut. Mendiak atzean utzi eta mariñela izango naiz.

Kristalezko etxe batean bizi naiz. Oso polita da, baina hauskorra ere bai, ametsak bezala. Orduan, Pitxitxi gatuaren aterpe goxoa datorkit burura, itsasoz beste aldera dago eta bertan sagutxoak pakean bizi dira. Munduan, beste asko bezala, milaka katu ezagutu ditut. Bat-bederak bere hizkuntza du, hizkuntza berekiak, arrotzak gehienetan, zurea bezalakoak. Kordoka dauden eta kili-kolo bizi diren ahorik gabeko katuak dituzu horiek.

Nire maletatxoa hartu eta atea itxi dut itsasora bainoa. Nire ahotsa ixilarazi dute, baina balea da, ura zurrutaka botatzen du bizkarreko hoditik. Dena saldu dut, nuen guztia, eta zernahi den gerta, banoa ustekabearen aldera. Batela zain dago. Nora eramango nau?

BALEA ETA BATELA

Zilarrezko iltzerik ez du nire paperezko ontziak
Elkarri gaizki loturiko ohol xumezko intxaur oskola bera
Zirrikituetatik ur pixka bat sartzen da
Noizbehinka gehiago
Baina ez naiz beldurtzen, eguzki maitakorra dugu
Ohiturik nago eta Itsaso Beltzetik beltzenetarako beltzean
Jendez gainezka, giza enbor metaren artean
Haize hezeak, itsas gesala bi ezpainetan, inurriturik
Branka izugarria gerta lekioke nornahiri
Niri izan ezik, ai eroa, eta igerian ere ez dakit!
Baneki ere, egiaz, zer axola?
Txoria banintz xederan eroriko bainintzen
Balea izaki eta
Urak puztuko dituen gorpu itoen sarearen marroan
Itsas ertzera hel banendi ere, atxilo hartu eta
Ziegaren argi dardartiaren hotz gelatuaren miraz
Kolpez hil ninteke oraino kostaldeko kaserna batean

PARKEKO KALEARGIKO KATUAK

Itsasaldi luzea izan da, baina dagoeneko hemen nago. Orain katu bilakatu naiz. Kamioi baten barruan bidaiatu ondoren, nire lagun Pitxitxi katuak, herrikide eta ni bezalako joale emigratua denak, lekutxo bat egin dit bere katazuloan. Ama, kolore, era eta herri askotako katu ugari bizi gara hemen, satarte berean. Egoera jostagarri litzateke, leku faltak sortzen duen deserotasunarengatik eta mehartasunari datxekion hornidura metaforikoen gabeziarengatik izango ez balitz. Ez dago deus, ez eta apaindurarik txikiena ere.

Katuaren etxean eguneroko ogiaz arduratzen gara soilik; eta, jakina, egunez mukizapiak saltzeaz eta gauez, oheratzeko orduan, lagun guztiak elkartzeaz ere bai. Lasai asko esan genezake ahots ahaztuen nazioarteko biltzar txiki bat osatzen dugula. Inor ez da hemengoa, alegia, koordenada honetakoa, latitude honetakoa, paralelo honetakoa. Hangoak gara gu. Hantarrak. Han da gure herria. Handik gatoz. Beste babeslekuetatik, beste mundu urrun eta hurbil batzuetatik, laidoturiko eta irainduriko beste hizkuntz etxeko, jatorrizko eta arrotzetatik. Gure gurasoek hain eztiki eta maitakorki xuxurlatzen zizkiguten hitz horietatikoak gara gu. Babel da nire etxe berria eta nire hizkuntza zaharra zarpa zikinen ikurrina.

Ero naizela diote, ero garbi, neure buruarekin ozenki hitz egiten dudalako hiriko kaleetan barna. Ni bezalakoa da mutua: begiez hitz egiten duen arren ez dio inork aditzen. Gaur hiria ezagutu dut eta bere teilatu gorrietan itzulinguruka ibili naiz. Parkera iritsi naizenerako oso berandu zen eta katuak menderatu zituen printzearen harrizko irudiaren kaskora igo naiz eta munduaren goiko punta honetatik gainerako mutuak ikusi ahal izan ditut. Batzuk hemengoak ziren sortzez, besteak honera etorriak, baina denak zeuden ni baino okerrago. Hori da egia. Halaber, argi eta garbi nabaritu dut nola, elurra baino zuriago, Katu Handiaren menpeko katukideek botila berde bitxi batzuk —urkin sukoiz eta lurrinberaz beteak— eta supiztekoak zerabiltzaten, zapi-zapi, miz-miz, haien esku gazteetan. Parkeko kaleargiaren azpian bizi diren katuen marraka isiltzera zetozen.

Pitxitxi antzeko katuak dira gureak, ikatza bezain beltz, baina etxerik gabekoak, miau-miau mehe-meheak eri txikien antzekoak, sardin gabeko miau-miau finenak. Beste hainbat erasoren zauriak nabaritzen dira katu zaharren azal larrutuetan. Haien aurrean erreketariak mintzatu zaizkie: "Hemen ez dago beste maurik, gurea baizik. Suaren jabeon hitza. Gurea da legezko mau bakarra".

PARKEKO BANKUKO SUA

Ez
Ez dute
Ez lili zuririk
Ez aztarnarik antzemango
Garrak harturik den zeure etzaleku bankuan
Atzo arte zure ohea zena
Atzo arte zure ahotsaren ipar orratz migratua zena
Izanen da gaur, zure gorpuarekin batera, suarentzako sua
Eta inoiz itzali gabe
Beti pizturik dagoen sasi goria bilakatua
Herriari irazekiko dio eta bazterrak erreko ditu
Herriaren beraren ahoan hitzak bizirik dirauen artean