2025-08-26

Είναι ο ήλιος εκείνης της γης που εμφανίζεται στη φωτογραφία που σας στέλνουμε,
γιατί, παρόλο που αυτό που είναι ζωντανό μπορεί να πεθάνει ή να δολοφονηθεί,
η ζωή ξαναγεννιέται,
δείχνοντας ότι η ζωή ανασταίνεται και υπερισχύει του θανάτου.

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1172760981519898&id=100063580213161&set=a.250575297071809

https://guaixe.eus/komunitatea/juankarlosmugartza/1731509269572-bizitzaren-miraria

2025-04-09

IKUSPEGI KOMUNIKATIBOA ETA KOMUNIKAZIO GAITASUNA

Hizkuntzaren irakaskuntzaren ikuspegi komunikatiboa 1970eko hamarkadan sortu zen, gramatika abstraktuan oinarritutako metodo tradizionalen mugei emandako erantzun berritzaile gisa. Pragmatika, soziolinguistika, diskurtsoaren azterketa eta psikolinguistika bezalako diziplinen integraziotik sortu zen, tresna sozial eta funtzional gisa lengoaiaren ikuspegi holistikoa eman zutenak. Ikuspegi horrek hizkuntzaren testuinguru-erabilera lehenesten du, ulertuta komunikazioa ez dela mugatzen zuzentasun formalera, baizik eta benetako egoeretan eraginkortasunez elkarreragiteko gaitasunera.

Bere oinarri teorikoetako bat pragmatika da, zeinak, Austin eta Searleren ekarpenekin, hitz egitea ekintza modu bat bezala birdefinitzen duen. Egile horien arabera, enuntziatu bakoitzak hiru dimentsio ditu: esaten dena (ekintza lokutiboa), atzeko asmoa (egintza ez-okutiboa) eta solaskidearengan duen eragina (ekitaldi perlokutiboa).

Horren osagarri, soziolinguistikak hizkuntza-aniztasuna nabarmentzen du — euskalki edo kultura-aldaera gisa —, hizkuntzaren erabilera faktore sozialek eta testuinguru espezifikoek baldintzatzen dutela gogoraraziz.

Horri gehitu behar zaio Van Dijkek bultzatutako diskurtsoaren azterketa, testu osoak eta horien egitura aztertzen baititu, perpaus isolatuen azterketa gaindituz.

Azkenik, psikolinguistikak, Vygotsky, Piaget eta Ferreiro bezalako figurekin, hizkuntza pentsamenduarekin eta ikaskuntzarekin nola erlazionatzen den aztertzen du. Vygotskyk, adibidez, antolatzaile kognitibotzat hartzen du, eta Ferreirok, berriz, haurrek irakurketa-idazketari buruzko hipotesiak nola eraikitzen dituzten aztertzen du, instrukzio formala eman aurretik.

Ikuspegi honek erabat hausten du estrukturalismoarekin, testuingurutik kanpoko gramatika-arauen azterketa lehenesten baitzuen. Horren ordez, hizkuntza benetako elkarrekintzetan erabiliz ikastea proposatzen du, non komunikazioak helburu argia duen: arazoak konpontzea, informazioa trukatzea edo emozioak adieraztea. Horrela, hizkuntza ez da berez helburua, helburuak lortzeko tresna praktikoa baizik. Ikaskuntza, esparru horretan, esanguratsua bihurtzen da ikasleen behar eta esperientziekin lotzen denean, ikasleen parte-hartze aktiboa eta hizkuntza testuinguru desberdinetara egokitzeko gaitasuna sustatuz.

Praktikan, Komunikazio Ikuspegia metodologia dinamikoen bidez gauzatzen da. Azpimarragarrienetako bat atazen edo proiektuen bidezko irakaskuntza da, non ikasleek helburu jakin batekin egiten dituzten jarduerak, hala nola bidaia bat planifikatzea edo intereseko gai bat eztabaidatzea. Zeregin horietan benetako materialak — kazetaritza-artikuluak edo publizitate-iragarkiak, esaterako — eta eguneroko egoeren simulazioak (role-playing-a, adibidez) sartzen dira, benetako komunikazioaren bat-batekotasunari erantzuten diotenak. Gainera, gramatika inplizituaren garapena lehenesten da etengabeko praktikaren bidez, arauen gaineko gogoeta esplizitua etapa aurreratuetaraino atzeratuz. Adibidez, Haur Hezkuntzan, haurrek egitura gramatikalak modu naturalean erabiltzen ikasten dute, teoriak buruz ikasi gabe.

Ikasgelan, ikuspegi horrek benetako komunikazioa nagusi den giroa eskatzen du. Testuak osorik eta testuinguruan kokatuta aurkezten dira — sukaldeko errezeta bat edo gutun formal bat, esaterako —, denbora, espazioa eta asmoa zehazten dituzten egoera errealetan kokatuta. Era berean, lau hizkuntza-trebetasunak (irakurtzea, idaztea, entzutea eta hitz egitea) hizkuntzaren eguneroko erabilera islatzen duten jardueretan integratzen dira. Malgutasuna funtsezkoa da: irakasleak jarduerak taldearen beharretara egokitzen ditu, eta "informazio-hutsunea" dagoela ziurtatzen du — hau da, komunikatzeko benetako arrazoia, hiztun batek baduela besteari falta zaion informazioa eta horren berri ematen dio —, ikasgelatik kanpoko elkarrekintzetan gertatzen den bezala.

Komunikazio Ikuspegiak hizkuntzaren irakaskuntza prozesu dinamiko eta parte-hartzaile bihurtzen du. Ikasleak gramatika-arauak menderatzeko ez ezik, hizkuntza modu egoki eta eraginkorrean erabiltzeko ere prestatzean datza haien arrakasta.

2025-04-08

MONTESSORI, FREINET, DECROLY, ARNAUD ETCHART ETA ESKOLA BERRIA

Eskola Berria eta pedagogia humanista: hizkuntza bizia, haurra erdigunean eta irakaslearen inspirazioa

XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran, Europan mugimendu pedagogiko aitzindari bat sortu zen: Eskola Berria. Korronte eraldatzaile horrek tradizio akademiko memoristikoa eta autoritarioa zalantzan jarri zuen, eta haren ordez haurraren garapen integrala —fisikoa, emozionala, intelektuala eta soziala— erdigunean jartzen zuen pedagogia defendatu zuen. Bere funtsezko ekarpenetako bat hizkuntzaren erabilera bizia eta ahozkotasunaren lehentasuna aldarrikatzea izan zen, mendeetan zehar nagusi izan zen ikuspegi normatibo eta idatziaren aurrean.

Testuinguru horretan, hainbat herrialdetan sortu ziren hizkuntza-irakaskuntza berritzeko ekimenak: Londresen Henry Sweetek, Kopenhagen Otto Jespersenek eta Parisen Paul Passyk metodologia berriak garatu zituzten ahozko hizkuntzan oinarrituta. Sweet eta Jespersen testuak ez helburu gisa, baizik eta ikaskuntzarako bitarteko gisa proposatu zituzten, gramatika deskriptiboaren aldeko hautua eginez. Paul Passyk, bere aldetik, Nazioarteko Fonetika Elkartea (IPA) sortu zuen eta Alfabeto Fonetiko Internazionala garatu zuen, hizkuntzaren irakaskuntza fonetikaren ikuspuntu zientifikotik berrasmatzeko.

Ideia horiek ez ziren soilik hizkuntza-irakaskuntzaren esparruan gelditu: haurraren autonomia, ingurunearekiko lotura eta ekintzaren bidezko ikaskuntza aldarrikatu zuten beste hainbat pedagogoren oinarri bihurtu ziren. Italian, Maria Montessorik haurra askatasunez eta errespetuz hezteko beharra defendatu zuen, eta bere metodoa haurraren erritmoaren eta ingurune aberats baten inguruan antolatu zuen. Belgikan, Ovide Decrolyk "bizitzarako eta bizitzaren bidez" heztea aldarrikatu zuen, haur guztiak barne hartzen dituen pedagogia baten alde. Haurra behatzen, esperimentatzen eta bere jakintza eraikitzen uzten zuen sistema bat garatu zuen, eta haren eskoletan ezagutza arloen arteko integrazioa eta ikuspegi holistikoa funtsezkoak ziren.

Frantzian, Célestin Freinetek pedagogia aktibo eta kooperatiboa garatu zuen: bere eskolan, haurrek testu libreak idazten zituzten, batzarretan parte hartzen zuten, baratze bat lantzen zuten eta inprenta bat erabiliz eskolako egunkariak argitaratzen zituzten. Hizkuntzaren irakaskuntza ez zen soilik formala: bizipen pertsonalen, komunitatearen eta sormenaren bidez lantzen zen. Freineten ustez, haurrek beren bizi-ingurunetik abiatuta ikasi behar zuten, esperientziaren eta lankidetzaren bidez, eta horretarako beharrezkoa zen maisu-maistrak gidari eta inspiratzaile izatea, ez kontrolatzaile.

Pedagogo horiek guztiek aldarrikatzen zuten eskola ez dela transmisio hutserako espazio bat, baizik eta bizitzaren laborategia: esperimentaziorako, sormenerako eta elkarbizitzarako gune aktiboa. Eta ideia horiek ez ziren liburuetan edo adituen mintegietan bakarrik geratu: irakasle askoren praktikan sustrai sakonak hartu zituzten.

Horien artean dago Arnaud Etchart (Juxue/Jutsi, 1883 – Pau, 1958), irakasle eta historialari baxenafarra. Biarnoko Lescarreko Maisuen Eskola Normalean zuzendari izan zen bi hamarkadaz, eta hezkuntza publikoan pedagogia modernoaren aldeko eredua ezarri zuen. Etchartek moral, psikologia eta soziologia klaseak ematen zituen karisma handiz, eta ikasleak hausnarketa kritikorako eta beren ingurune soziokulturalarekiko konexiorako bultzatzen zituen. Horren barnean sartzen zen euskararen erabilera eskolan, testuinguru frankofono batean ezohikoa zen garaian.

Etchartek pedagogia humanista eta integratzailea garatu zuen, eta bere ikasleei bidaia intelektual bat proposatzen zien hezkuntza modernoaren historian zehar: Montaigne eta Rousseautik hasi, Montessori, Pestalozzi, Decroly, Seguín eta Freinetera arte. Ez zen bidaia fisikoa, baizik eta esperientzia didaktiko bat, non pentsamendu pedagogiko aurreratuenak elkarrizketan jartzen zituen, irakasleen prestakuntza esperientzia bizi, kritiko eta garaikide bihurtzeko.

Etchartek eta Eskola Berriaren beste bultzatzaileek partekatzen zuten ikuspegi bat: haurra da ikaskuntzaren ardatza, eta bere garapena errespetuz, askatasunez eta ingurunearekiko konekzioz lagundu behar da. Eta horregatik, haien ekarpenak ez dira iraganeko historia hutsa: gaur egungo eskola berrasmatzeko erronkan oraindik ere inspirazio-iturri dira.

Maria Montessorik, Ovide Decrolyk eta Célestin Freinetek hezkuntza ulertzeko moduan iraultza ekarri zuten, bakoitzak bere testuingurutik eta bere esperientziatik abiatuta, baina guztiek ikuspegi komun bat partekatzen zuten: haurrak dira ikaskuntza-prozesuaren ardatza, eta haien garapen integrala —fisikoa, emozionala, intelektuala eta soziala— da benetako hezkuntzaren xedea.

Eskola ez da transmisio hutsezko espazio bat, baizik eta bizitzaren laborategia; esperimentazioaren, sormenaren eta elkarbizitzaren gune aktiboa. Pedagogo horiek denek aldarrikatu zuten haurrei errespetua zor zaiela eta askatasunaren bidez hezi behar direla, gizarte bidezkoago eta kontzienteago baterako bidean.

Horregatik, beren proposamenak ez dira iraganeko eredu historiko hutsak: oraindik ere erronka eta inspirazio dira hezkuntza gaur egun berrasmatzeko eta egungo eskolaren erronkei aurre egiteko.

BIBLIOGRAFIA

Etchart, A. (1982). L’École Normale de Lescar et ses maîtres, 1845-1977, Pau: Marrimpouey.

Girault, J. (2008). «Etchart Arnaud», Dictionnaire biographique Le Maitron.

______ https://maitron.fr/spip.php?article24032

Olcomendy, A. (2023), «Etchart Arnaud», in Notitia Vasconiae. Diccionario de historiadores, juristas y

______pensadores políticos de Vasconia. IV. alea. 1936-2022. Madrid: Marcial Pons.

2025-01-31

HAUR ETA LEHEN HEZKUNTZATIK UNIBERTSITATERAINO 2002. URTEKO NAFARROAN

LOPEZ-MUGARTZA, J. K. (2002). Euskal Unibertsitatea Nafarroako Unibertsitate Publikoan [Haur eta Lehen Hezkuntzatik Unibertsitateraino 2002. urteko Nafarroan]. In Euskal Unibertsitatea 2021: egiten ari garen euskarazko unibertsitatea. EIRE & UEU.

A ETA D EREDUETATIK UNIBERTSITATERAINO

Nafarroako gizartea euskara aukeratzen ari da etengabe. Unibertsitateak ez luke errealitate honen aurrean ezikusiarena egin beharko. Nafarroako hezkuntza-sistema ez-unibertsitarioan euskaraz eskolatzen diren haurren eta gazteen matrikulazioa gora doa etengabe; aldiz, Unibertsitatean, euskarazko eskaintzari trabak jartzen zaizkionez, behera. Finean, Irakasletza ikasketaz gainera, NUPen ikasi nahi bada, ikasle euskaldunak erdaraz ikastera behartuta daude. Horixe da aldatu behar den norabide txarra. Amarrua egiten digute unibertsitatearen ateetan bertan, ongi baitakite euskarari bideak irekitzekotan, bere-bereak dituen eskubideak onartzekotan, unibertsitatea euskaldunduko dela eta, ondorioz, Nafarroa osoa euskalduntzeko bidean izango dela; eta amarrua egiten digute leku guztietan, edozein euskalduni edozein lekutan egiten diotena, guri ere egiten digute Unibertsitatean. Baina halako tapoia ez da nahikoa izango euskararen upelaren zuloa ixteko; izan ere, Nafarroako eskola, ikastola, institutu eta ikastetxe guztietan euskara hedatzen ari da etengabe eta horrek, goiz ala berandu, amarruarekin bukatuko du, eta kupelean itxita hainbat denboran egon den euskararen arimaren xanpain-botila baten kortxoa baino askoz ere indar handiagorekin aterako da.

Euskal irakaskuntza ez-unibertsitarioaren garapena Nafarroan

1. Grafikoa. Neronek egina Nafar Gobernuko Hezkuntza eta Kultura Sailaren datuak kontuan harturik. HH: Haur-Hezkuntza; OHO: Oinarrizko Hezkuntza Orokorra; LH: Lehen Hezkuntza; BBB; Batxiler Balioanitz Batua; DBH: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza; UBI: Unibertsitatean Barneratzeko Ikastaroa; LAN: Lanbide-Heziketa.

Nafarroako hezkuntza sistema ez-unibertsitarioan matrikulatuta daudenen kopurua urtez urte eta etengabe jaisten ari da. 1985/86 ikasturtean 116 376 ikasle matrikulatu ziren, eta 2000/01 ikasturtean, berriz, 79 684 besterik ez. Hala ere, honek ez du euskararen irakaskuntzan eragin handirik izan, euskal lerroetan matrikulatzen diren ikasleen portzentajeak (bai eta zenbaki absolutuak ere) urtez urte gora ari baitira. Aitzitik, erdal lerroaren egoera guztiz bestelakoa da, ikasturtez ikasturte matrikula maldan behera doalako.

Haur Hezkuntzaren eta Lehen Hezkuntzaren matrikulazioaren zenbakiek argi erakusten dute nafar gizartea pixkanaka-pixkanaka, baina atzerapausorik gabe, euskararen alde jokatzen ari dela. Gaztelania hutseko eredua behera doan bitartean, euskara irakasgaia duen A eredua, eta euskara hutseko D eredua gora doaz, eta oraindik ez dute goia jo. B ereduaren eremua nahiko txikia da eta oso jende gutxik aukeratzen du, egia da, ikasle euskaldunen % 0,7k besterik ez. Egia ere bada, era berean, A ereduko ikasleen kopurua beste euskal eredukoekin batera hartzea eztabaidagarria gerta daitekeela (Nafar Gobernuko estatistikek gaztelania hutseko ereduarekin lotzen baitute), baina garrantzitsua da jakitea osotara zein den euskara edo euskaraz irakasten duten ikasleen kopurua. Izan ere, seme-alabak A, B edo D ereduetan matrikulatzen dituzten gurasoak, neurri handiagoan edo txikiagoan, euskararen alde jokatzen ari baitira. A eredua aukeratzen duten gurasoak euskararen alde egiten ari direlako zalantzarik ez dago.

Joera hori garrantzi handikoa da Nafarroan, euskarofobiaren presioa jasaten ari den herrialde honetan. Egitate honek argi erakusten du euskararen aurka ari direnak oker daudela, egiten ari diren politika eginda ere, instituzio ofizialak tematsuki kontrakarrean jarrita ere, euskara gora doala, haien mezuak ez duela gure gizarte egitura kutsatu, nahiko luketen bezainbat. 2000/01 ikasturteko zenbakiek erakusten dutenez, gaur egun, Nafarroan, gurasoen erdiak baino gehiagok euskara aukeratzen dute (% 52) eta erdara hutseko irakaskuntzaren zenbakiak gainditu dira lehenengo aldiz; izan ere, aurten Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan dauden ikasleen % 25 D ereduan eskolatuak izan dira.

2. Grafikoa. Neronek egina Nafar Gobernuko Hezkuntza eta Kultura Sailak eta Diario de Navarra egunkariaren urtekariak. 1993/94ko datu ofizialetan B ereduko ikasleen kopurua falta da; beraz, proiekzio bat egin da aurreko eta ondoko urteetako datuak gogoan harturik.

XX. mende bukaerako egoera Nafarroako euskal irakaskuntza Sisteman

1995/96 ikasturtean Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) hasi zen, eta horrek, halabeharrez, Batxilerrean eragin zuzena izan zuen. Izan ere, DBH hedatzen ari zen heinean, baina Batxiler berria oraindik ezartzen ez zelarik, Batxiler Balioanitz Batu zaharraren lekua murrizten ari zen ikasleak galduz urtez urte. Galera hori eredu guztietan gertatzen ari zen, bai erdara hutsekoan, bai euskal ereduetan ere; baina, hala eta guztiz ere, portzentajeak euskal ereduen alde jokatzen ari ziren, beti gorantz, erdal irakaskuntzarenak beherantz zihoazelarik. Dena dela, D ereduko ikasleen matrikulazioa gero eta handiagoa izan den arren, azken urteetako goranzko joerak (ikus 2000/01 ikasturtea) ñabartu eta mantsotu egin dira, nolabait ere.

B eredurik ez dago batxilerrean. A ereduak goia jo duela dirudi, joan den urtean 500 ikasle izatetik, 100 baino gehiago galtzera pasa gara. Halaber, joan den ikasturtean Batxilerreko matrikulazioaren datuek hobera egin zuten, gutxi gora-behera ehun ikasle inguru irabazi baitziren. Halere, G ereduak ikasle kopuru hori baina askoz ere gehiago bereganatu zituen, azken urteotako beheranzko joera lehenengo aldiz geldiaraziz.

Euskaraz matrikulatzen diren ikasleen kopurua pixkanaka-pixkanaka baina, oro har, gora doan arren, DBHren ezarpenaz geroztik, Batxilerraren eremua (eta jakina, UBIrena) guztiz murritza gertatu da, eta, ondorioz, azken ikasturteotako matrikulazioaren zenbaki absolutuek aldaketa handirik ez dute erakusten: ikasleen kopurua 8 500 ikasle ingurukoa, eta horietatik 1 800 inguru euskaldunak.

Esanak esan, oro har, hezkuntza ez-unibertsitarioko maila guztietan euskaraz ikasi dutenen portzentajeak nabarmenki gora egin du azken urteotan. Izan ere, 1998/99 eta 1999/00 ikasturteen arteko ezberdintasuna 6 puntukoa izan zen. 1999/00 ikasturteko Selektibitatean 600 ikasle gutxiago matrikulatu baziren ere, euskararen kasuan galerarik ez zen gertatu; aitzitik, 50 ikasle gehiago matrikulatu ziren. Horrek, noski, euskaldunen kopuruaren ehunekoa nabarmen igoarazi zuen, Nafarroako hezkuntza-sisteman euskarak duen erregulartasuna eta egonkortasuna argi eta garbi erakutsiz. Unibertsitatean erabiltzen diren zenbakiak eta portzentajeak, berriz, irrigarriak edo, bost ogerleko hitz bat erabiliz, auhendagarriak dira.

3. Grafikoa. Neronek egina 1. eta 2. grafikoen datuak kontuan harturik. Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan euskaraz ikasten duten haurren portzentajea: % 52 / Batxilerrean: % 21 / Hautaprobetan: % 20 / Nafarroako Unibertsitate Publikoan ikasten ari direnak: % 2,7

Nafar Gobernua eta Nafarroako Unibertsitate Publikoko errektoretza taldea

Nafar Gobernuak euskarak Unibertsitatean izan behar duen lekua zehaztu arte, NUPeko errektoretza-taldeak ez du beste hizkuntza plangintzarik egiteko asmorik. Unibertsitatearen autonomiaren beldur dira, eta Nafarroako legea aipatzen dute behin eta berriz deus ere ez egiteko, alegia, karrera berriak euskaraz ez jartzeko. Daudenak Zaragozako Unibertsitateak bere garaian ezarri eta urte batez Nafarroako Unibertsitate Publikoak debekatu zuen Irakasletza Ikasketak dira, eta ez dago besterik. Legeak, ordea, ez du unibertsitateari buruz deus ere esaten. Ez dio debekurik ezartzen euskararen irakaskuntzari. Unibertsitatearen lege berriak, agian, bai; eta horren zain daude. Bitartean, NUPen euskarari etengabe ari zaizkio trabak jartzen, eta oztopoak bata bestearen atzetik datoz.

2000/01 ikasturtearen bukaeran NUPeko errektoretza taldeak euskararen irakaskuntzaren aurka hartutako erabakien eta Nafar Gobernuko Hizkuntza Politikako Zuzendariak egunkari, telebista eta irratietan euskararen aurka egindako adierazpen erasokorren aurrean (Irakasletza ikasketen bi euskal lerroetatik bat kendu nahi zutela iradoki zuen), protesta ugariak (jendetsuak, lasaiak eta baketsuak) izan ziren, bai NUPen, bai eta NUPetik kanpo ere.

Duela hamar urte gertatu bezala, ikasle, irakasle eta langileen itxialdiak antolatu dira Unibertsitateko gelategian. Oraingoan, aurreko hartan bezala, 150 lagun inguru bildu dira, baina orduko hartan ez bezala, errektoreak polizia deitu du, eta unibertsitateko esparrua bortxatuz ikasgelategian sartu dira, itxialdian zeuden 77 ikasle, irakasle eta langile atxilotu, komisaldegira eraman, fitxatu eta bertako ziegetan sartu dituzte Nafarroako Unibertsitate Publikoan euskararentzat leku duin bat eskatzeagatik.

Juan Karlos LOPEZ-MUGARTZA IRIARTE

Euskal Filologia Arloa
Nafarroako Unibertsitate Publikoa

https://drive.google.com/file/d/1WWg6uBnmLL8m52BkcyyLqRNQVSStm3lL/view?usp=sharing